Zmiany w zasadach rejestrowania i znakowania zwierząt

Nowa ustawa o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt z dnia 4 listopada 2022 r. zastąpiła dotychczasową ustawę z dnia 2 kwietnia 2004 r. Nowelizacja przepisów wynika z konieczności dostosowania polskiego prawa do aktualnie obowiązujących regulacji w Unii Europejskiej.

Nowe przepisy pozwalają na skuteczniejsze czuwanie nad dobrostanem zwierząt i walkę z dotykającymi zwierzęta przenośnymi chorobami, np. afrykańskim pomorem świń czy ptasią grypą.
Zmiany dotyczą przede wszystkim katalogu gatunków objętych obowiązkiem ewidencjonowania, zasad i terminów dokonywania zgłoszeń, a także wyboru środków identyfikacji. Oprócz tego zrezygnowano z paszportów bydła w obrocie krajowym i zdecydowano, że posłużą one wyłącznie dokumentowaniu przemieszczeń zagranicznych, zaś podstawową formą zgłaszania zdarzeń zwierzęcych ma stać się docelowo aplikacja IRZPlus.

Zmiany będą wprowadzane sukcesywnie, a system informatyczny ARiMR jest dostosowywany do nowych zadań. Wprowadzane modyfikacje mają zapewnić efektywną integrację i kompatybilność elementów komputerowej bazy danych Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt z systemami Inspekcji Weterynaryjnej. Dotychczasowy rejestr zwierząt gospodarskich i siedzib stad, który zawierał dane dotyczące bydła, owiec, kóz i świń, zostanie przekształcony w komputerową bazę danych i uzupełniony o informacje na temat nieewidencjonowanych do tej pory w Agencji gatunków: koniowatych, wielbłądowatych, jeleniowatych, a także zakładów drobiu.

Nowe przepisy zawierają inną definicję posiadacza (w przypadku koniowatych mowa jest również o właścicielu), a podstawową kategorią – w miejsce dotychczasowej siedziby stada – jest działalność. Obowiązkowi zgłoszenia podlegają cztery główne rodzaje działalności:

siedziba stada, jeśli: prowadzi się chów, hodowlę, wypas, miejsce gromadzenia, grupę tresowanych zwierząt, ich skup, obrót nimi, pośrednictwo w tym obrocie bądź cyrk objazdowy; organizuje się targi, wystawy, pokazy lub konkursy zwierząt; dokonuje się uboju tych pochodzących z innych siedzib w celu produkcji mięsa na użytek własny;
rzeźnia;
zakład drobiu;
zakład przetwórczy lub spalarnia.

Każdy z wymienionych rodzajów działalności zostanie oznaczony odrębnym numerem, a posiadacze zwierząt dotychczas nieewidencjonowanych przez Agencję są zobowiązani do wystąpienia o nadanie statusu producenta i do zarejestrowania:
siedziby stada koniowatych oraz zgłoszenia zwierząt w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy;

siedziby stada jeleniowatych i wielbłądowatych nie później niż 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy – również od tej daty posiadacze zwierząt będą mieć 18 miesięcy na oznakowanie i zgłoszenie zwierząt;

zakładu drobiu oraz dokonania zgłoszenia w komputerowej bazie liczby ptaków lub jaj wylęgowych w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

W zależności od gatunku obowiązują odrębne terminy na zgłaszanie urodzeń i oznakowanie zwierząt. Hodowcy bydła niezmiennie na dokonanie obu czynności mają 7 dni. Posiadacze owiec i kóz zgłoszenia urodzenia zwierzęcia i jego oznakowania muszą dokonać w terminie do 30 dni, jeśli matka była objęta wsparciem dobrostanowym. W innym przypadku znakowanie owcy lub kozy musi nastąpić w terminie 30 dni od dnia objęcia matki wsparciem – jednak nie później niż 180 dni od dnia urodzenia potomstwa lub przed opuszczeniem przez nie siedziby stada, w której się urodziło. W przypadku jeleniowatych i wielbłądowatych termin na dokonanie obu czynności wynosi maksymalnie 9 miesięcy.

Zmiana dotyczy posiadaczy świń, bo nowe przepisy obligują ich do poinformowania o urodzeniu i oznakowaniu tych zwierząt nie później niż 37 dni od zdarzenia. W przypadku wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania i określenia obszaru zapowietrzonego, obszaru zagrożonego lub innego obszaru objętego ograniczeniami, informacje o zdarzeniach dotyczących świń, z wyłączeniem urodzenia, zgłasza się do komputerowej bazy danych w terminie 2 dni od dnia wystąpienia danego zdarzenia. Gdy mowa o koniowatych, warto wiedzieć, że na zgłoszenie urodzenia ustawa przewiduje 3 miesiące, a opisu i identyfikacji dokonuje właściwy związek hodowców koni w ciągu 12 miesięcy od urodzenia zwierzęcia. Należy podkreślić, że w przypadku wszystkich wymienionych gatunków o zdarzeniu innym niż urodzenie należy poinformować przed upływem 7 dni od jego wystąpienia. Dodatkowo posiadacze świń będą musieli 2 razy w roku (nie później niż do 30 czerwca oraz do 31 grudnia) sporządzić spis świń i przekazać go do komputerowej bazy danych w terminie 7 dni.

Od wejścia w życie ustawy podmioty nadzorowane (np. rzeźnie, miejsca gromadzenia, pośrednicy, targi, spalarnie) mają obowiązek składania zgłoszeń w formie elektronicznej.  Natomiast posiadacze zwierząt do 31 grudnia 2025 r. wciąż mogą dokonywać zgłoszeń w formie papierowej. Formularze do pobrania i wydruku są dostępne na stronie internetowej Agencji. Informowanie o zdarzeniach zwierzęcych za pośrednictwem aplikacji IRZPlus stanie się obowiązkowe dla wszystkich od 2026 roku. Posiadacze, którzy dokonują zgłoszeń wyłącznie elektronicznie są automatycznie zwolnieni z obowiązku prowadzenia tradycyjnej papierowej księgi rejestracji stada lub ewidencji.

Zmiana przepisów dopuszcza stosowanie alternatywnych metod identyfikacji zwierząt. Pozwala na stosowanie środków identyfikacji, które zostały uwzględnione w unijnych przepisach i znajdą się w ofercie dostawców wpisanych na listę prowadzoną przez ARiMR tj.: zwykłych i elektronicznych kolczyków, opasek na pęcinę, kapsułek ceramicznych (bolusów), wszczepianych transponderów oraz tatuaży. Środki identyfikacji mogą wystąpić w różnych kombinacjach określonych dla poszczególnych gatunków zwierząt.

Istotną zmianą jest również rezygnacja z paszportów dla bydła w obrocie krajowym. 
W przypadku planowanego wywozu zwierzęcia tego gatunku do innego kraju Unii Europejskiej obowiązkowe jest zgłoszenie tego z wyprzedzeniem 5 dni w biurze powiatowym ARiMR, które w ciągu 3 dni wyda bezpłatnie niezbędny dokument. Będzie go można odebrać osobiście, za pośrednictwem placówki pocztowej lub pobrać z systemu – po wcześniejszym wyrażeniu na to zgody. Natomiast bydło posiadające paszporty wydane na dotychczasowych zasadach uznaje się za zaopatrzone w paszport.

źródło: ARiMR
red.