Żyto dobrym rozwiązaniem na trudne warunki

Oczywiście najbardziej ucierpiały gatunki o większych wymaganiach. Kończy się sierpień i susza w wielu rejonach jeszcze się pogłębiła. A może, planując strukturę zasiewów na nowy sezon, warto pomyśleć o wprowadzeniu do płodozmianu uprawy mniej wymagającej i bardziej odpornej na suszę. Uprawy, która wydaje się bardzo dobrym rozwiązaniem przy trudnych warunkach gospodarowania, z którymi rolnicy zmagają się coraz częściej. Podpowiadamy, że warto bliżej przyjrzeć się odmianom żyta ozimego.
Choć żyto ozime jest rośliną idealnie przystosowaną do polskich warunków klimatycznych i glebowych, to statystyki pokazują, że powierzchnia jego uprawy nieznacznie maleje. Ale patrząc na Krajowy rejestr odmian oraz wyniki badań PDO, wyraźnie widać duży postęp hodowlany. W Krajowym Rejestrze odmian COBORU na rok 2022 widnieją 82 odmiany żyta ozimego, z przewagą odmian mieszańcowych nad populacyjnymi. Na polskim rynku pierwsze odmiany żyta mieszańcowego pojawiły się ponad 20 lat temu.
Warto wspomnieć, że najlepsze mieszańce plonowały w badaniach COBORU ponad 20 proc. wyżej w stosunku do wzorca. Wzorcem w 2021 roku była średnia plonowania 12 odmian populacyjnych. Sezon wegetacyjny 2020/2021 sprzyjał uprawie żyta ozimego i średni plon dla 12 odmian populacyjnych w doświadczeniach PDO wyniósł 67,6 dt/ha.

Listy Odmian Zalecanych pod ręką

Zastanawiając się nad wyborem odmiany, jak zawsze warto zapoznać się z Listą Odmian Zalecanych dla naszego rejonu. Na listach tych z każdym sezonem przybywa odmian mieszańcowych, które od kilku lat stanowią ponad 50 proc. odmian rekomendowanych. Największy wybór ma województwo zachodniopomorskie, gdzie na LOZ znajdziemy aż 13 odmian żyta ozimego, a spośród 11 odmian może wybierać województwo łódzkie. Najkrótsze listy z 5 rekomendowanymi odmianami utworzyły województwa lubelskie i małopolskie.
W wielu województwach wśród odmian zalecanych do uprawy w roku 2022 powtarza się odmiana KWS Vinetto, która pozycję lidera na LOZ zajęła w 2020 roku, i w roku 2021 także była najczęściej rekomendowana.
Odmiana KWS Vinetto F1 jest odmianą mieszańcową z systemem „Pollen Plus”, tj. ze wzmocnioną odpornością na porażenie sporyszem. Wyróżnia się bardzo dobrą plennością, odpornością na rdzę brunatną, rdzę źdźbłową, septoriozy liści, rynchosporiozę oraz choroby podstawy źdźbła. Rośliny są dość niskie i odporne na wyleganie. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania dość duża, zawartość białka dość mała.

Kolejną odmianą, którą znajdziemy w rekomendacjach dla większości województw, jest odmiana KWS Jethro. Odmiana mieszańcowa trójkomponentowa z systemem „Pollen Plus”, tj. ze wzmocnioną odpornością na porażenie sporyszem o bardzo dobrej plenności. O dość dużej odporności na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną i septoriozy liści oraz o średniej odporności na pleśń śniegową, rdzę źdźbłową i rynchosporiozę. Rośliny dość niskie i odporne na wyleganie, masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym średnia. Odporność na porastanie ziarna w kłosie dość duża, liczba opadania duża do bardzo dużej, zawartość białka mała do bardzo małej.

Populacja czy hybryda?

Żyto wysoko plonuje na słabszych stanowiskach, dobrze radzi sobie przy nieuregulowanym odczynie gleby. Najlepiej spośród wszystkich zbóż znosi okresowe niedobory wody. Atutem żyta zarówno hybrydowego, jak i populacyjnego jest najwyższa ze wszystkich zbóż zimotrwałość i mrozoodporność.
Populacja czy hybryda? Jeżeli chodzi o żyto ozime, to rolnicy są podzieleni. Jedni są od zawsze zwolennikami żyta populacyjnego i nic tego nie zmieni, inni deklarują, że jak żyto, to tylko hybryda.
Odmiany hybrydowe plonują zdecydowanie lepiej niż populacyjne, ale żeby uzyskać zadowalające plony, wymagane jest wyższe nawożenie, standardowe skracanie źdźbeł i odpowiednia ochrona, więc tu nie zaoszczędzimy. Mieszańce lepiej się krzewią i mają bardziej rozwinięty system korzeniowy, co znacznie poprawia penetrację gleby. Dzięki temu rośliny są lepiej odżywione, ponieważ efektywniej wykorzystują składniki pokarmowe, nawet te trudniej dostępne. Więc jeżeli ktoś planuje ekonomiczne, skromne nawożenie i ochronę, to lepiej, żeby wybrał odmiany populacyjne.
Planując zakup materiału siewnego, trzeba pamiętać, że przy hybrydach wysiewamy mniejszą ilość materiału siewnego i siew odbywa się nieco wcześniej. Firmy hodowlane zalecają przy siewie żyta mieszańcowego w optymalnym terminie zużycie dwóch jednostek siewnych i siew ziarna na głębokość 2-3 cm. Zwykle jest to średnio 180-210 kiełkujących nasion na m2, a wszelkie różnice są zależne od zaleceń hodowcy danej odmiany.

Siew powinien odbyć się między 5 a 30 września, w zależności od rejonu. Najważniejsze przy siewie odmian mieszańcowych jest to, żeby zapewnić roślinom od 45 do 55 dni jesiennej wegetacji.
Odmiany żyta populacyjnego siejemy później tzn. od 10 września do 5 października, w zależności od rejonu. Choć coraz więcej pojawia się na rynku odmian mieszańcowych, to trzeba pamiętać, że odmiany populacyjne też wciąż idą do przodu, a postęp hodowlany w ostatnich latach jest wyraźnie widoczny.
Dr inż. Monika Kopaczel-Radziulewicz