Ploniarka zbożówka i niezmiarka paskowana - ważne szkodniki zbóż

Ploniarka może atakować wszystkie gatunki zbóż i traw, a szczególnie groźna jest dla jęczmienia ozimego i jarego, owsa oraz kukurydzy. Natomiast niezmiarka paskowana najczęściej atakuje pszenicę jarą i ozimą oraz jęczmień jary i ozimy

Ploniarka zbożówka Oscinella frit to maleńka muchówka z rodziny niezmiarkowatych, długości od 1,5 do 2,0 mm, barwy czarnej. Cecha charakterystyczną tego gatunku są czerwone oczy i żółty spód odwłoka. Odwłok od spodu jest jasnożółty. Skrzydła pierwszej pary błoniaste, mienią się metalicznie. Druga para skrzydeł szczątkowa, zredukowana do tzw. przezmianek. Larwy dorastają do 4,5 mm, są beznogie, bez wyraźnie zaznaczonej puszki głowowej, początkowe białe, później żółto-kremowe. W części przedniej widoczne ciemnobrązowe haki gębowe. Na ostatnim segmencie odwłoka widoczne są dwie brodawki. Poczwarka biała, otoczona jest bobówką barwy od jasnożółtej do ciemnobrązowej.

Larwa ploniarki zbożówki (Fot. P. Bereś)

Rozwój i żerowanie
Ploniarka zbożówka występuje w 3 pokoleniach w ciągu roku. Forma zimującą są larwy wewnątrz roślin zbóż ozimych lub traw. Wiosną, gdy temperatura gleby osiągnie około 12℃ następuje przepoczwarczenie, a dorosłe muchówki wylatują pod koniec kwietnia i w maju. W tym czasie odżywiają się nektarem kwiatów ( niezbędny do dojrzałości płciowej ), kopulują i składają jaja na dolnych liściach lub u podstawy zbóż ozimych i jarych. Najwięcej jaj składanych jest na roślinach w fazie 2-3 liści w sprzyjających warunkach po 10 dniach pojawiają się larwy, które wgryzają się pod pochwę liściową i żerują wewnątrz liścia sercowego niszczą stożek wzrostu i zawiązki najmłodszych liści oraz kłosów. Dojrzale larwy przepoczwarczają się wewnątrz roślin, a muchówki II pokolenia pojawiają się najczęściej w fazie kłoszenia zbóż i składają jaja na dolnych liściach, pochwach, plewach i plewkach. Larwy mogą żerować wewnątrz liści sercowych, dokłosiu, kłoskach i na formujących się ziarniakach. Muchówki trzeciego pokolenia pojawiają się w czasie żniw, a jaj składają na samosiewach zbóż, trawach lub wcześnie wysianych oziminach. Wylęgła larwy żerują i zimują wewnątrz zaatakowanych roślin.

Szkodliwość
W młodych roślinach jesienią i wiosną larwy niszczą liście sercowe, co prowadzi do zamierania całych roślin lub wytwarzania pędów bocznych, silnie rozkrzewione rośliny mogą nie wytwarzać pędów generatywnych lub dają słabe kłosy o małej liczbie ziaren, w starszych roślinach larwy uszkadzają dokłosie, pojedyncze kłoski, niszczą zawiązujące się ziarniaki.
Niezmiarka paskowana Chlorops pumilionis należy do tej samej rodziny co ploniarka zbożówka. Muchówka ma długość od 3,0 do 5,0 mm, barwę żółtą, charakterystyczny czarny trójkąt na głowie, , czarne paski wzdłuż tułowia oraz 4 ciemne poprzeczne wstęgi na odwłoku. Larwa barwy biało-kremowej, dorasta do 6,0 mm., nie posiada odnóży i wyraźnie zaznaczonej puszki głowowej. Bobówka długości od 5,0 do 7,0 mm, szerokości około 1,2 mm., barwy brązowej.

Rozwój i żerowanie

Zimują larwy wewnątrz pędów zbóż ozimych i traw, najczęściej u podstawy szyjki korzeniowej. Wiosna wznawiają żerowanie i przepoczwarczają się w końcu kwietnia. Muchówki pojawiają się w maju i na początku czerwca. Po kopulacji samice składają jaja na liściach okrywających kłos i liście górne zbóż ozimych i jarych. Larwy wgryzają się pod pochwy liściową liścia górnego i żerują na dokłosiu oraz formującym się kłosie. Następnie żerując schodzą w dół aż do górnego kolanka, gdzie się przepoczwarczają. Muchówki II pokolenia pojawiają się w sierpniu i aktywne są do października. Składanie jaj rozpoczyna się we wrześniu i trwa jeszcze w październiku. Wylęgłe larwy żerują na trawach i zbożach ozimych, gdzie uszkadzają jeden pęd, w którym u podstawy zimują.

Szkodliwość

Żerowanie larwy pokolenia letniego powoduje skrócenie źdźbeł i dokłosia, co prowadzi do pozostania kłosków i kłosów w pochwie liściowej, a na dokłosiu widoczna jest bruzda. W roślinach uszkodzonych obserwuje się zmniejszenie liczby ziaren w kłosie i obniżenie masy tysiąca ziaren. Natomiast żerowanie larw pokolenia jesiennego powoduje skrócenie pędów, zamieranie liści sercowych. Silnie uszkodzone rośliny narażone są na przemarzanie podczas mroźnych zim.
Zabiegi chemiczne przeprowadzamy po przekroczeniu przez szkodniki progu ekonomicznej szkodliwości.
Ploniarka zbożówka – stwierdzenie 6 larw na 100 roślinach.
Niezmiarka paskowana – 1 jajo na 10 źdźbłach w okresie od końca krzewienia do początku strzelania w źdźbło.
Dobór środków chemicznych zgodnie z zaleceniami IOR.

Prof. dr hab. Bożena Kordan, dr. inż. Emilia Ludwiczak, Katedra Entomologii, Fitopatologii i Diagnostyki Molekularnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, bozena.kordan@uwm.edu.pl, emilia.ludwiczak@uwm.edu.pl