Wtorek, 19 marca 2024

Ile składników pokarmowych potrzeba na tonę ziarna, a ile na tonę zielonej masy?

2017-11-27 12:00:36 (ost. akt: 2017-12-28 22:20:56)
Duża i w pełni zaziarniona kolba świadczy o odpowiednio wysokim i dobrze zbilansowanym nawożeniu kukurydzy

Duża i w pełni zaziarniona kolba świadczy o odpowiednio wysokim i dobrze zbilansowanym nawożeniu kukurydzy

Autor zdjęcia: Tadeusz Michalski

Podziel się:

Kukurydza wymaga gleb zasobnych w składniki pokarmowe, o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Przy dobrym zaopatrzeniu w wodę można uzyskać wysokie plony nawet na glebach lekkich.

Zobacz także: Ekspert radzi: Jak zapewnić najlepszy start kukurydzy? Coraz większym zainteresowaniem cieszą się nawozy startowe w postaci mikrogranulatu, który podaje się do gleby w bezpośredniej bliskości ziarniaka. Jest to tzw. nawożenie ultrazlokalizowane Kukurydza jest rośliną ciepłolubną, lecz postęp hodowlany pozwolił już na jej uprawę w celach zarówno kiszonkarskich jak i ziarnowych w każdym praktycznie...
Ważnym jest, aby zapewnić pokrycie zapotrzebowania roślin na wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w całym okresie wegetacji. Z drugiej strony nawożenie należy do najbardziej kosztochłonnych elementów agrotechniki. Dlatego też konieczna jest optymalizacja nawożenia i dostosowanie go do określonych warunków i możliwości plonotwórczych siedliska.

Pobranie składników pokarmowych


Wskazane jest, aby gleba przeznaczona pod uprawę kukurydzy charakteryzowała się odczynem zbliżonym do obojętnego, gdyż tylko takie warunki zapewniają optymalne warunki wzrostu i dobre zaopatrzenie w składniki mineralne.

Odpowiedni odczyn gleby (w zakresie pH 5,5-7,0) pozwala roślinom na zbudowanie silnego systemu korzeniowego, umożliwiającego pobieranie składników pokarmowych i wody z głębszych warstw profilu, co zwiększa odporność łanu na suszę. W środowisku kwaśnym, nawet bardzo wysokie nawożenie mineralne, nie zapewnia pokrycia potrzeb pokarmowych kukurydzy, gdyż roślina nie może efektywnie pobierać składników z gleby. W takich warunkach również nawożenie nawozami naturalnymi jest mało efektywne, gdyż w glebie o kwaśnym odczynie słabo rozwijają się mikroorganizmy glebowe, które są odpowiedzialne za mineralizację obornika, gnojowicy czy słomy.

Aby prawidłowo stosować nawozy, niezbędna jest znajomość jednostkowego pobrania składników pokarmowych przez rośliny kukurydzy.

Na podstawie analizy zebranych plonów określono, że kukurydza na wytworzenie 1 tony ziarna wraz ze słomą zużywa: 20-25 kg N, 9-11 kg P2O5, 20-26 kg K2O oraz 4-8 kg MgO, 5-10 kg CaO, 3-4 kg S.

W uprawie na kiszonkę z całych roślin zapotrzebowanie dla produkcji 1 tony zielonej masy w zaokrągleniu wynosi: 4,0 kg N, 1,2 kg P2O5, 4,0 kg K2O oraz 0,8 kg MgO.

Podana wyżej wielkość pobrania składników przemnożona przez wysokość oczekiwanego plonu określa nam wyjściową wielkość nawożenia kukurydzy. Warto uwzględnić fakt, że przy dużych plonach pobranie składników nawozowych jest z reguły mniejsze, a przy niskich plonach większe.

Optymalną dawkę azotu można obliczyć, posługując się wzorem:
Dawka N [kg·ha-1] = przewidywany plon × pobranie N — zawartość N w glebie (Nmin)

Dla przykładu, uwzględniając podane wyżej wartości, można obliczyć, że
— dla uzyskania 50 ton zielonej masy kukurydzy potrzeba:
50 × 4 = 200 kg N, pomniejszone o Nmin = 50 kg, co daje 150 kg N w nawozie mineralnym
— dla uzyskania 6 ton ziarna kukurydzy potrzeba:
6 × 25 = 150 kg N, pomniejszone o Nmin = 35 kg, co daje 115 kg N w nawozie mineralnym
— dla uzyskania 11 ton ziarna kukurydzy potrzeba:
11 × 20 = 220 kg N, pomniejszone o Nmin = 70 kg, co daje 150 kg N w nawozie mineralnym

Wyliczone zapotrzebowanie na składniki pokarmowe należy w następnej kolejności skorygować, uwzględniając zasobność i dostępność składników pokarmowych zawartych w glebie, rodzaj przedplonu itp.

Azot


Kukurydza bardzo silnie reaguje na nawożenie azotem. Dla zapewnienia wysokiej efektywności jego działania i optymalizacji jego dawki oprócz jednostkowego pobrania i przewidywanego plonu, konieczne jest określenie ilości azotu zawartego w glebie. Ilość azotu glebowego może być bardzo różna i mieścić się w zakresie 20-100 kg N, w zależności od przedplonu i jego nawożenia, klasy gleby i stosowanej agrotechniki. Dlatego też warto odżałować trochę grosza i zlecić wykonanie analizy glebowej na zawartość azotu mineralnego (tzw. Nmin) w warstwie gleby 0-60 cm, a lepiej jeszcze 0-90 cm. Rutynowo próbkę gleby pobiera się w końcu marca, w okresie ruszania wegetacji. W przypadku kukurydzy, której siew przypada stosunkowo późno, bardziej wiarygodne wyniki daje pobranie próbek w pierwszej połowie maja, kiedy wyniki analiz z racji mineralizacji azotu glebowego mogą być nawet o 30-50 proc. wyższe.

Azot pobierany jest przez rośliny kukurydzy przez cały okres wegetacji, najintensywniej w okresie kwitnienia. Dlatego najlepsze są nawozy wolniej działające jak: siarczan amonu (tylko na glebach dobrze odkwaszonych) lub mocznik. Na glebach o dużym kompleksie sorpcyjnym nawozy azotowe mogą być stosowane w całości przed siewem. Na glebach lżejszych bardziej efektywne są dawki dzielone — np. 30-50 proc. przed siewem w nawozie wieloskładnikowym i saletrze amonowej oraz pozostałą część pogłównie w postaci mocznika czy roztworu saletrzano-mocznikowego (RSM). Dawki pogłówne mocznika ze względu na możliwość poparzenia roślin należy stosować jednak dość wcześnie (do 25-30 cm wysokości roślin) lub później w międzyrzędzia z użyciem aplikatorów. Pogłówne nawożenie kukurydzy roztworem RSM należy stosować w międzyrzędzia, najlepiej dwukrotnie, w fazie wykształcenia przez rośliny kukurydzy 2-5 liści oraz 6-10 liści.

Fosfor i potas


Aby azot odpowiednio działał konieczne jest zbilansowanie jego dawki odpowiednią ilością przyswajalnego fosforu i potasu a także składników drugoplanowych (magnez i siarka) oraz mikroelementów (głównie cynk i bor). Dla dobrej efektywności stasowanych nawozów niezbędna jest także regulacja odczynu gleby. Właściwe odżywienie kukurydzy fosforem i potasem zapewnia dobre zawiązywanie i uziarnienie kolb, a także przedłuża okres nalewania ziarna. Dawkę ich przy średniej zasobności gleby można obliczyć, mnożąc plon przez jednostkowe pobranie (jak we wzorze dotyczącym azotu) z tym że stosujemy nieco inne poprawki. W przypadku wysokiej zasobności dawkę można zmniejszyć o 30-60 proc., a przy zasobności niskiej koniecznie zwiększyć.

Jak wiadomo kukurydza jest rośliną ciepłolubną, a jej duża wrażliwość na niskie temperatury przejawia się zmniejszonym pobieraniem składników pokarmowych, głównie fosforu i azotu.

Szczególnie groźny jest niedobór fosforu, który opóźnia wzrost i rozwój roślin. Podczas chłodów wiosennych kukurydza ma bardzo ograniczone możliwości pobrania fosforu, a objawami jego niedoboru są: purpurowo-czerwonawe przebarwienia liści (zwłaszcza starszych), zahamowanie wzrostu i karłowaty wygląd roślin. Zwiększone stężenie fosforu w roztworze glebowym problem ten w dużym stopniu rozwiązuje. Można to uzyskać aplikując nawóz w sposób zlokalizowany w pobliżu wysiewanego ziarna.

Podczas chłodów wiosennych kukurydza ma bardzo ograniczone możliwości pobrania fosforu, a objawami jego niedoboru są: purpurowo-czerwonawe przebarwienia liści, zahamowanie wzrostu i karłowaty wygląd roślin
Fot. Wojciech Prokop
Podczas chłodów wiosennych kukurydza ma bardzo ograniczone możliwości pobrania fosforu, a objawami jego niedoboru są: purpurowo-czerwonawe przebarwienia liści, zahamowanie wzrostu i karłowaty wygląd roślin

Dobre efekty daje startowe nawożenie równocześnie z siewem nasion, najlepiej fosforanem amonu lub innymi nawozami wieloskładnikowymi, które oprócz fosforu zawierają azot w formie amonowej (N-NH4), co zwiększa rozpuszczalność i dostępność fosforu oraz pobranie azotu. Z badań wynika, że zlokalizowane stosowanie nawozów pozwala zwiększyć efektywność fosforu nawozowego nawet o 40 proc., a tym samym umożliwia zmniejszenie dawki. Startowo stosuje się najczęściej około 120 kg Polidapu, czyli 55 kg P2O5 i 22 kg N.

Potas najintensywniej pobierany jest w czerwcu-lipcu — w fazie szybkiego wzrostu kukurydzy. W wyniku dobrego zaopatrzenia w potas rośliny lepiej gospodarują wodą (większa odporność na suszę), a także efektywniej pobierają i przetwarzają azot. Nawozy potasowe w całości najlepiej stosować jesienią przed orką zimową. W uprawie na kiszonkę w plonie wtórym najlepiej wysiewać je w całości już przed siewem poplonu ozimego. Dawkę potasu na glebach słabych wskazane jest podzielić i stosować około połowę pogłównie. Potas pobierany jest w stosunkowo dużych ilościach, zwłaszcza przez odmiany biogazowe wytwarzające wysoką łodygę. W przypadku uprawy kukurydzy na stanowisku z przyoraną słomą (zwłaszcza słomą kukurydzy) potrzeby nawożenia potasem są mniejsze, zaś odwrotnie — wykorzystanie słomy na cele energetyczne automatycznie zwiększa zapotrzebowanie na potas nawozowy.

Efektywność nawożenia kukurydzy zależy od kwasowości gleby. Jest ona największa przy odczynie obojętnym. W środowisku kwaśnym nawet bardzo wysokie nawożenie mineralne nie zabezpiecza potrzeb pokarmowych kukurydzy, gdyż roślina nie jest w stanie efektywnie pobierać składników z gleby. Poza tym w kwaśnej glebie słabo rozwijają się mikroorganizmy, które są odpowiedzialne za mineralizację obornika, gnojowicy i słomy. Gleby kwaśne o pH poniżej 5,5 wymagają wapnowania stosowanego najlepiej jesienią po zbiorze przedplonu, przed orką. Najlepszym nawozem wapniowym jest wapno magnezowe.

Nawożenie organiczne


W uprawie kukurydzy wskazane jest nawożenie organiczne, szczególnie efektywne na glebach lekkich i w stanowiskach bardzo odległych od obornika. Wykorzystanie składników pokarmowych zawartych w nawozach organicznych, zwłaszcza azotu, jest jednak mniejsze niż z nawozów mineralnych. Dlatego nawożenie nawozami organicznymi należy uzupełniać nawozami mineralnymi. Nawożąc kukurydzę pełną dawką obornika, można obniżyć nawożenie mineralne o 20-40 proc.

Najczęściej stosowanym pod kukurydzę nawozem organicznym jest gnojowica, której poprawnie obliczona dawka można prawie w pełni pokryć potrzeby nawozowe kukurydzy, co znakomicie poprawia ekonomikę uprawy. Jednakże wartość nawozowa gnojowicy jest bardzo zróżnicowana, w zależności od gatunku zwierząt, sposobu przechowywania, a także terminu stosowania. Nieco lepsze od gnojowicy właściwości nawozowe ma poferment z biogazowni, zwany też gnojowicą biogazową. Kooperujący z biogazownią producenci powinni podpisać umowę o odbiorze pofermentu, aby nawozić swoje pola kukurydzy. Poferment i gnojowicę można stosować jesienią, ale najlepiej robić to wiosną i w trakcie wegetacji, kiedy jest najlepiej wykorzystywany. Dla przykładu, przy kilkakrotnym stosowaniu pofermentu lub gnojowicy (np. 1 x jesienią; 2 x wiosną) możliwe jest zaniechanie nawożenia mineralnego i pokrycie zapotrzebowania kukurydzy tylko nawozami gospodarskimi. Ponadto nawożenie organiczne zapewnia pokrycie niedoborów mikroelementów, które w innym przypadku trzeba uzupełnić nawożeniem dolistnym.

Magnez, siarka i mikroelementy


Tempo pobierania azotu z gleby i jego wbudowywanie w masę plonu jest możliwe tylko przy dobrym odżywieniu kukurydzy magnezem i siarką. Magnez między innymi bierze udział w procesie fotosyntezy, a także odpowiedzialny jest za transport asymilatów i przemieszczanie skrobi z liści do ziarniaków. Racjonalne nawożenie magnezem ma na celu doprowadzenie gleby do średniej klasy zasobności w ten składnik, a także pokrycia bieżącego zapotrzebowania roślin (50-80 kg/ha). W przypadku siarki konieczne jest dostarczenie corocznie pewnych ilości tego składnika (najlepiej 4-6 kg S na tonę ziarna), tak by pokryć choćby część potrzeb pokarmowych. Udowodniono bowiem, że niedobór jednego kilograma tego składnika blokuje pobranie 10 kg azotu.

Najważniejszym mikroelementem w uprawie kukurydzy jest cynk. W praktyce jest to jedyny składnik, który powinniśmy dostarczyć roślinom w formie nawozów. Inne mikroelementy na ogół jest w stanie pobrać w dostatecznej ilości z gleby.

Cynk w praktyce to jedyny mikroelement, który powinniśmy dostarczyć roślinom w formie nawozów. Inne mikroelementy na ogół kukurydza jest w stanie pobrać w dostatecznej ilości z gleby
Fot. Wojciech Prokop
Cynk w praktyce to jedyny mikroelement, który powinniśmy dostarczyć roślinom w formie nawozów. Inne mikroelementy na ogół kukurydza jest w stanie pobrać w dostatecznej ilości z gleby

Cynk można stosować w kukurydzy na wiele sposobów:
1- doglebowo np. w nawozach wieloskładnikowych wzbogaconych w ten składnik, 2- doglebowo w postaci oprysku oraz
3- dolistnie. ]

Przedsiewnie i w początkowych fazach wzrostu (do fazy 3-4 liścia) składnik ten stosuje się w formie tlenku cynku lub siarczanu cynku. Natomiast w późniejszych fazach rozwojowych (8-10 liści kukurydzy) należy stosować chelaty cynkowe jako nawozy o szybszym działaniu. Stwierdzone w czasie wegetacji niedobory składników pokarmowych NPK, a zwłaszcza mikroelementów można uzupełnić nawożeniem dolistnym stosując liczne na naszym rynku nawozy jak np. Basfoliar, Agrosil, Insol lub Wuxal.

prof. dr hab. Tadeusz Michalski, UP w Poznaniu Katedra Agronomii
rolniczeabc@rolniczeabc.pl

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 11 (326) listopad 2017



Polub nas na Facebooku:

Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB