Jak zostać rolnikiem ekologicznym?

Rolnik, który chce mieć gospodarstwo ekologiczne musi kierować się zasadami produkcji ekologicznej. Są nimi: zwiększanie żyzności gleby, stosowanie środków produkcji pochodzących z produkcji ekologicznej, substancji naturalnych i wolno rozpuszczalnych nawozów mineralnych pochodzenia naturalnego, chów zwierząt zgodny z wymaganiami gatunku, wzmacnianie naturalnej odporności zwierząt, w tym zwłaszcza zapewnienie regularnego ruchu oraz dostępu do terenów na wolnym powietrzu oraz pastwisk a także wykluczenie stosowania GMO i produktów wytworzonych z GMO lub przy ich użyciu.

Jak się zgłosić?

Ogólne zasady uprawy gleby sprzyjają utrzymaniu i zwiększaniu ilości materii organicznej w glebie, zwiększaniu różnorodności biologicznej oraz zapobiegają erozji. Tylko taka prawidłowa uprawa gleby stwarza warunki do optymalnego wzrostu i rozwoju roślin. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 116 poz. 975), zgłoszenie podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego, o którym mowa w art. 28 ust. 1 rozporządzenia nr 834/2007, przyjmują podmioty upoważnione do działania w rolnictwie ekologicznym jako jednostki certyfikujące, zwane dalej „jednostkami certyfikującymi”.

Zgłoszenia podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego dokonuje się na specjalnym formularzu zgłoszeniowym umieszczony na stronach poszczególnych jednostek certyfikacyjnych. Zamieszczony formularz zgłoszenia podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego przeznaczony jest zarówno dla producentów podejmujących działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego i przekazujących zgodę na objęcie ich działań systemem kontroli, jak również służy do zgłaszania zmian informacji podanych we wcześniejszym zgłoszeniu.

Kontrola i certyfikacja

Kontrola gospodarstw ekologicznych w Polsce jest prowadzona od 1990 r., a w 2001 r. wprowadzono system certyfikacji określony ustawą o rolnictwie ekologicznym. Od 1999 r. gospodarstwa otrzymywały dotacje z budżetu państwa. Od czasu wejścia Polski do Unii Europejskiej rolnictwo ekologiczne jest objęte dotacjami:
— do powierzchni upraw, wypłacanymi przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
— do kosztów kontroli w ramach działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”.

Producent zamierzający prowadzić ekologiczne gospodarstwo podejmuje działania:

— Producent zgłasza się wypełniając stosowne zgłoszenie i przesyła do biura Jednostki Certyfikującej wypełnione Zgłoszenie Podjęcia Działalności w Zakresie Rolnictwa Ekologicznego do Jednostki Certyfikującej z zamiarem zlecenia certyfikacji gospodarstwa rolnego.
Złożenie w/w dokumentów oznacza, że od tego momentu rolnik rozpoczął przestawianie produkcji na ekologiczne metody gospodarowania zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym z 25 czerwca 2009 r. i Rozporządzeniem Rady 834/2007, oraz że udostępnia swoje gospodarstwo do kontroli. Okres przestawiania trwa przynajmniej 2 lata, a w przypadku upraw wieloletnich tj. sadów oraz plantacji jagodowych 3 lata.

— Jednostka Certyfikująca wydaje producentowi zaświadczenie o objęciu gospodarstwa planem kontroli podpisując z nim wcześniej umowę na kontrolę w gospodarstwie.

— Producent powinien skontaktować się z doradcą rolnośrodowiskowym z Ośrodka Doradztwa Rolniczego, z Izby Rolniczej lub firmy doradczej w celu sporządzenia Planu Ekologicznego.

— Producent składa wniosek o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć ekologicznych w powiatowym biurze Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dołączając do niego kopię pierwszej i trzeciej strony Planu Ekologicznego.

— Jednostka Certyfikująca przeprowadza kontrolę gospodarstwa przynajmniej raz w roku, w okresie od maja do września. Jednostka może przeprowadzać także kontrole niezapowiedziane w przypadku ryzyka niezgodności z zasadami produkcji ekologicznej.

— Przestawianie gospodarstwa rolnego na produkcję metodą ekologiczną trwa co najmniej 2 lata (3 lata dla upraw wieloletnich innych niż użytki zielone). Właściwy organ może zdecydować o skróceniu lub przedłużeniu okresu przestawiania.

— Gospodarstwo rolne podlega co najmniej raz w roku — w terminie uzgodnionym z posiadaczem gospodarstwa — kontroli przeprowadzonej pod kątem przestrzegania zasad rolnictwa ekologicznego. Kontrolą objęte są gospodarstwa w okresie przestawiania jak i gospodarstwa posiadające już certyfikat (certyfikat wydawany jest na 1 rok i należy go corocznie odnawiać). Z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, który jest podstawą do wydania zaświadczenia o zaliczeniu okresu przestawiania lub certyfikatu zgodności.

— Z ogólnej liczby gospodarstw będących pod kontrolą JC w danym roku około 5 proc. zostaje skontrolowanych na zasadzie dodatkowych, doraźnych i nieodpłatnych kontroli bez uprzedniego powiadomienia posiadacza gospodarstwa rolnego. Na podstawie kompletu dokumentów następuje rejestracja w systemie rolnictwa ekologicznego. Opłaty za proces certyfikacji należy wpłacać zgodnie z otrzymywanymi fakturami.

— Wysokość opłat reguluje cennik każdej Jednostki Certyfikującej. Obowiązkiem rolnika ekologicznego jest poddawanie gospodarstwa corocznej kontroli przez JC oraz gospodarowanie zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego oraz Dobrą Praktyką Rolną.

Na czym zyskujemy?

A jakie są zyski wynikające z założenia gospodarstwa ekologicznego? Warto wymienić:

— Uzyskanie znaku towarowego „produkt rolnictwa ekologicznego”.
— Prawo do sprzedaży produktów rolnictwa ekologicznego po wyższych cenach ze względu na ich jakość.
— Dodatkowe dopłaty do użytków rolnych.

W Polsce system kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym stanowią:

1. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, jako organ upoważniający jednostki certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów,

2. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych sprawuje nadzór nad jednostkami certyfikującymi oraz nadzór nad produkcją ekologiczną,

3. Inspekcja Handlowa współpracuje z IJHAR-S przy sprawowaniu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi oraz produkcją ekologiczną, w zakresie wprowadzania do obrotu detalicznego produktów wymienionych w art. 1 ust. 2 lit. a lub b rozporządzenia nr 834/2007,

4. Inspekcja Weterynaryjna współpracuje z IJHAR-S przy sprawowaniu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi oraz produkcją ekologiczną, w zakresie produktów wymienionych w art. 1 ust. 2 lit. c rozporządzenia nr 834/2007,

5. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa współpracuje z IJHAR-S przy sprawowaniu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi oraz produkcją ekologiczną, w zakresie produktów wymienionych w art. 1 ust. 2 lit. d rozporządzenia nr 834/2007,

6. Upoważnione jednostki certyfikujące, akredytowane w zakresie rolnictwa ekologicznego zgodnie z wymogami określonymi w najnowszych wersjach, notyfikowanych w drodze publikacji w serii C Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej, europejskiej normy EN 45011 lub Przewodnika ISO 65 („Wymagania ogólne dotyczące jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów”).

Jakie są Jednostki Certyfikujące?

Jednostki Certyfikujące muszą być akredytowane przez właściwy organ w zakresie rolnictwa ekologicznego, zgodnie z europejską normą EN 45011 lub Przewodnika ISO 65 („Ogólne wytyczne dotyczące akredytacji jednostek certyfikujących wyroby w odniesieniu do wymagań normy PN-EN 45011:2000”) i upoważnione w drodze decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi do przeprowadzania kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego.

Upoważnione Jednostki Certyfikujące w Rolnictwie Ekologicznym w Polsce spełniające wymagania określone w art. 27 ust. 5 i 6 rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz. Urz. UE L 189 z 20.07.2007, str. 1, z późn. zm.) — stan na dzień 10.11.2016 r.: Ekogwarancja PTRE Sp. z o.o. PL-EKO-01, PNG Sp. z o.o. PL-EKO-02, COBICO Sp. z o.o. PL-EKO-03, Bioekspert Sp. z o.o. PL-EKO-04, Biocert Małopolska PL-EKO-05, Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A. PL-EKO-06, Agro Bio Test Sp. z o.o. PL-EKO-07, TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. PL-EKO-08, Centrum Jakości AgroEko PL-EKO-09, SGS Polska Sp. z o.o. PL-EKO-10, DQS Polska Sp. z o.o. PL-EKO-11

Funkcjonowanie systemu kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym jest podstawowym gwarantem dla konsumenta, że środki spożywcze znajdujące się na rynku wyprodukowane zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi rolnictwa ekologicznego i są wolne od zanieczyszczeń, takich jak: pozostałości środków ochrony roślin i hormonów, a podczas ich produkcji nie stosowano nawozów sztucznych i organizmów zmodyfikowanych genetycznie.
Rolnictwo ekologiczne to najbardziej przyjazna środowisku produkcja rolnicza. Dzięki uprawie bez agrochemii i kontrolowanym metodom produkcji, rolnictwo ekologiczne przyczynia się do zachowania bioróżnorodności i ochrony zasobów naturalnych, a także produkcji żywności o wysokiej jakości.

mgr inż. Barbara Skowronek, Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie
rolniczeabc@rolniczeabc.pl

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 12 (315) 14 grudnia 2016 r.