Sprawcy robaczywienia jabłek

Owocówka jabłkóweczka (Laspeyresia pomonella L.) jest motylem z rodziny zwójkowatych (Tortricidae) zaliczanym do jednych z najgroźniejszych szkodników jabłoni. Wiosną, najczęściej w drugiej połowie kwietnia, gąsienice zimujące w korze drzew przepoczwarczają się. W zależności od temperatury (od połowy maja do połowy czerwca) następuje wylot pierwszych, szarych motyli aktywnych o zmierzchu lub nocą. Owady dorosłe osiągają długość 8-9 mm i rozpiętość skrzydeł 16-20 mm. Imago jest brunatno-popielate z poprzecznymi falistymi paskami i czarno obrzeżoną plamką na skrzydłach. Samice w temperaturze powyżej 15oC składają, pod wydzieliną z gruczołów kitowych, pojedynczo jaja (60-100 sztuk), najczęściej na zawiązkach owoców. Kilka dni przed wylęgiem uwidacznia się na ich powierzchni czerwona obręcz, będąca zaczątkiem przewodu pokarmowego, a następnie czarna plama będąca głową gąsienicy. Po wylęgu gąsienice (długość 20 mm, różowe zabarwienie, ciemna głowa) wgryzają się do owocu, żerują pod skórką, po czym drążą korytarz w kierunku gniazda nasiennego gdzie żerują przez około 4 tygodnie powodując tzw. „robaczywienie owoców”. Otwory wgryzów są bardzo małe, otoczone trocinami. Następnie dojrzałe gąsienice wygryzają korytarz wyjściowy i przemieszczają się na powierzchnię kory szukając dogodnych warunków do przezimowania. Gąsienica przepoczwarcza się w utworzonych przez siebie kolebkach. Wylot motyli drugiej generacji następuje na przełomie lipca i sierpnia. Z sadowniczego punktu widzenia są one bardziej niebezpieczne, ponieważ uszkadzają już dojrzałe owoce. Motyle drugiego pokolenia składają jaja do września.
Porażone jabłka ze zniszczonymi nasionami przedwcześnie dojrzewają i opadają.
Owocówka jabłkóweczka występuje w Polsce w różnym nasileniu. Głównymi czynnikami wpływającymi na jej liczebność są: bliskie sąsiedztwo sadów zaniedbanych, program ochrony realizowany w poprzednich latach, warunki termiczne w sezonie.

Obraz żerowania larw owocówki jabłkóweczki

Owocnica jabłkowa (Hoplocampa testudinea) pomimo niewielkich rozmiarów (6-7 mm) należy do szkodników wyrządzających największe szkody w sadach jabłoniowych. Jest to błonkówka z rodziny pilarzowatych barwy żółtej z piłkowanym pokładełkiem. Cechą charakterystyczną tego owada są skrzydła o rozpiętości ok. 13 mm, które w czasie spoczynku zachodzą na siebie daszkowato. Zimujące w kokonach w glebie (na głębokości 10-15 cm) larwy przepoczwarczają się wiosną. Wraz z kwitnieniem jabłoni (kwiecień) następuje wylot pierwszych dorosłych owadów. Błonkówki żywią się ich pyłkiem kwiatowym i nektarem, a następnie po kilku dniach składają na dno kwiatowe 1mm owalne i szklisto-białe jaja (od 30 do 100 sztuk). Po 7-8 dniach z jaj wylęgają się larwy żerujące początkowo pod skórką jabłka, drążąc charakterystyczne wydłużone miny po czym atakują one zawiązki owoców. Jedna larwa może zniszczyć kilka zawiązków. Po około miesiącu żerowania larwy wydostają się na zewnątrz, opadają na ziemię, przechodzą w głębsze warstwy ziemi aby tam w kokonie z pozlepianych ziaren piasku przezimować.
Zaatakowane zawiązki jabłek są zniekształcone z bardzo dobrze widoczną rdzawą, skorkowaciała bruzdą na ich powierzchni i wyciekiem brunatnej substancji (odchody larw) o charakterystycznym zapachu pluskiew. W większości przypadków czernieją i opadają.

Obraz żerowania owocnicy jabłkowej (źródło: https://www.ogrodinfo.pl/ochrona-roslin/szkodniki-pakow-i-zawiazkow-drzew-owocowych/

Zgodnie z obowiązująca w Polsce integrowaną ochroną roślin stosowanie środków ochrony roślin jest dozwolone tylko w uzasadnionych przypadkach, czyli po przekroczeniu progu szkodliwości danego szkodnika. Dlatego w przypadku owocówki jabłkóweczki niezbędnym narzędziem monitorującym są pułapki feromonowe, które pozwalają określić skalę zagrożenia oraz precyzyjnie wyznaczyć termin wykonania zabiegu.
Najczęściej pierwsze pokolenie owocówki jabłkóweczki zwalcza się w pierwszej połowie czerwca i ponownie zabieg wykonuje się w III dekadzie czerwca lub na początku lipca. Natomiast zabiegi zwalczające drugie pokolenie przeprowadza się pod koniec lipca lub na początku sierpnia.
Owocnice jabłkową zwalcza się tuz po kwitnieniu jabłoni lub w okresie opadania płatków. Decyzje o wykonaniu zabiegu podejmujemy na podstawie odłowów szkodnika na białych tablicach lepowych lub jak wcześniej wspomniana w pułapkach. Odłowienie 20 dorosłych postaci owocnicy jabłkowej jest sygnałem do wykonania zabiegu chemicznego. Zabieg zawsze wykonujemy po oblocie pszczół.
Do zabiegów chemicznych wykorzystujemy tylko środki zarejestrowane i pochodzące z wiarygodnych źródeł. Zabiegi wykonujemy zgodnie z zaleceniami IOR PIB.

Prof. dr hab. Bożena Kordan, dr. inż. Emilia Ludwiczak, Katedra Entomologii, Fitopatologii i Diagnostyki Molekularnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, bozena.kordan@uwm.edu.pl, emilia.ludwiczak@uwm.edu.pl