Mikroorganizmy w rolnictwie

Mikroorganizmy — mikroby, jako synonimy drobnoustrojów często w przeszłości były kojarzone jako szkodniki lub patogeny chorobotwórcze, porażające rośliny uprawne czy powodujące choroby wśród zwierząt gospodarskich. Natomiast pożyteczne bakterie i mikroorganizmy towarzyszyły człowiekowi od zarania dziejów, m.in. w procesie kiszenie surowców, w konserwacji produktów spożywczych, w zabiegach profilaktycznych i leczeniu zwierząt. Rolnicy są świadomi, że wiele gatunków mikrobów przynosi ewidentne korzyści zarówno dla środowiska naturalnego jak i w konkretnych technologiach produkcji rolnej.

Wiążą azot z powietrza

Pojęcie mikroorganizmy — mikroby, określa gatunki i szczepy bakterii, grzybów i wirusów. Poza złośliwymi wirusami, wiele gatunków bakterii i grzybów uczestniczy w korzystnych procesach biologicznych i fizjologicznych, jakie zachodzą w glebie oraz w tkankach roślinach. Mikroorganizmy glebowe są niezbędne, przyczyniają się do rozkładu materii organicznej i recyklingu starego materiału roślinnego. Określone bakterie i grzyby glebowe są w doskonałej symbiozie z korzeniami roślin strączkowych i motylkowych, dostarczając glebie i roślinom ważnych składników odżywczych, takich jak azot czy fosfor. Klasycznym przykładem jest Azotobacter, szczep bakterii występujący w brodawkach korzeniowych roślin strączkowych, wiążący z powietrza wolny azot jako składnik pokarmowy roślin. Korzyści jakie przynoszą dla gleby i upraw rolnych wzmiankowane stare bakterie przedstawia tabela 1.

Czym są nowe efektywne mikroorganizmy?

Jedną z bardziej użytecznych nowych, a co istotne tanich i bezpiecznych dla środowiska metod, jest tzw. technologia efektywnych mikroorganizmów. Metoda opracowana przez japońskiego profesora sadownictwa Teruo Higa w latach 1980, w roku 1982 została zaproponowana w wersji produkcyjnej do stosowania.

Są to precyzyjnie dobrane kompozycje pożytecznych mikroorganizmów, jak:

— bakterie fotosyntetyczne — produkujące masę organiczną z wykorzystaniem dwutlenku węgla, światła i ciepła
— bakterie kwasu mlekowego — o właściwościach konserwujących i sterylizujących
— drożdże — produkujące enzymy i hormony aktywizujące podział i wzrost komórek roślinnych
— grzyby fermentujące — m.in. Penicyllium, przyspieszające rozpad materii organicznej
— promieniowe — produkujące substancje o działaniu antybiotycznym.

Zastosowanie mikroorganizmów w rolnictwie

Zastosowanie tak skomponowanych preparatów w rolnictwie, korzystnie wpływa na zwiększenie biologicznej różnorodności w środowisku gleby oraz jakości plonu roślin. Obserwacja, jak również badania laboratoryjne potwierdziły poprawę jakość gleby, jej żyzność i aktywność, również wpływ na wielkość i jakość plonów upraw rolniczych.

Stosowanie preparatów (roztworów) EM w rolnictwie jest otwarciem nowego wymiaru technologii dla gospodarstw ekologicznych, również dla konwencjonalnych, jak i dla przemysłu rolno-spożywczego. Technologia EM zapewnia szeroki wachlarz możliwych zastosowań.
Preparaty EM zastosowane w formie oprysku skutecznie zwalczają choroby na plantacjach roślin, uniemożliwiając rozwój bakteriom gnilnym i innym patogenom, również redukują populacje szkodliwych owadów.

Istnieją duże możliwości wykorzystania preparatów tego typu w rolnictwie. W produkcji zwierzęcej: stosowanie jako dodatku paszowego — zwierzęta karmione paszami z dodatkiem EM są zdrowsze i uzyskują lepsze przyrosty.
Korzystne jest zastosowanie EM jako dodatku do uzdatniania gnojowicy, jako konserwatora do kiszonki, również do oczyszczania i dezynfekcji pomieszczeń. Korzystne są wyniki stosowania preparatu EM do oczyszczania ścieków oraz zmniejszania emisji amoniaku w pomieszczeniach inwentarskich. W produkcji roślinnej: jako wspomniane już biologiczne środki ochrony roślin, oraz jako mikronawozy. W segmencie konserwacji produktów rolnych i sadowniczych — jako naturalne konserwanty ziarna zbóż, owoców i warzyw.

Tabela 2. przedstawia efektywność wpływu zastosowanych kultur mikroorganizmów na przyswajalność przez rośliny podstawowych składników mineralnych gleby w relacji do czasokresu stosowania.

Jak i gdzie stosować efektywne mikroorganizmy?

Warunki i podstawowe zasady

— Efektywne mikroorganizmy są żywymi kulturami i potrzebują dla siebie do rozwoju odpowiednich warunków: pożywki, ciepła i wilgoci.
— Obserwując glebę i rośliny oraz rozumiejąc zasady działania świata mikroorganizmów, samodzielnie można dojść do najkorzystniejszego sposobu ich stosowania.
— Kultury efektywnych mikroorganizmów mogą być skutecznie wprowadzone do gleby, jako oprysk podczas uprawek przedsiewnych, pielęgnacyjnych czy pożniwnych.
— Efektywne mikroorganizmy stosujemy w postaci roztworu z wodą, np. 200 do 400 litrów wody na jeden hektar. Przykładowe dawki podane zostały w propozycjach możliwych zastosowań EM.
— Zaleca się wykonywać opryski w dni wilgotne: pochmurne, najlepiej w trakcie deszczu, który ułatwia wprowadzenie kultur w głąb gleby lub bezpośrednio przed uprawą mechaniczną.
— Opryskiwacz powinien być zawsze dobrze wypłukany. Stosowanie kultur EM wymaga co najmniej 7-10 dni karencji w stosowaniu chemicznych środków ochrony, aby nie zniszczyć mikroorganizmów.
— Ciśnienie robocze opryskiwacza powinno wynosić poniżej 3 atmosfer. Mikroorganizmy giną przy wyższym ciśnieniu z powodu uszkodzeń błon komórkowych.
— Korzystne jest dodatkowe stosowanie EM w okresie wegetacyjnym roślin.
— W okresie wegetacyjnym wskazane jest rozłożenie zaplanowanej dawki EM na kilka mniejszych oprysków.
— Dawkę jednorazową jest bezpieczna na zdrowych plantacjach, a optymalny moment oprysku, to kiedy rośliny osiągną stadium czwartego liścia.
— W opóźnionych oziminach zaleca się na ogół stosowanie 50 proc. dawki EM jesienią, a drugą połowę przy wiosennych zabiegach polowych.
— Wielkość dawki należy dostosować do stopnia degradacji gleby i poziomu próchnicy, tak żeby zdominować istniejącą niekorzystną mikroflorę glebową.

Przykłady możliwych zastosowań i dawki

Zboża — do zaprawiania nasion. Dawka roztworu 1 litr EM-a (forma naturalnie namnażana) na 1 dt nasion. Zaprawiać na mokro dokładnie mieszając nasiona.

Zboża — oprysk doglebowy przed siewami. Roztworem EM-a w dawce 40 l oraz 300-400 l wody/ha, oprysk gleby przed jej przygotowaniem do siewu. Po oprysku zastosować bronę lub agregat uprawowy w celu dobrego wymieszania z glebą.

Zboża — oprysk nalistny w okresie wegetacji, w fazie krzewienia do II kolanka zbóż. Profilaktyczny oprysk przed chorobami grzybowymi. Dawka 20 l EM-a (forma namnażana naturalnie) oraz 1,5 l EM-5 (forma grzybobójcza) w 300 l wody/ha.

Kukurydza — oprysk nalistny 1- lub 2-krotnie, dawkowanie 40 l EM-a oraz 400 l wody/ha lub po 20 l EM-a oraz 350-400 l wody/ha przy oprysku dzielonym.

Rzepak — praktykowane jest zastosowanie w dwóch dawkach: doglebowo oraz w okresie wegetacji. Doglebowo przed siewem w dawce 20 l EM-a oraz 300-400 l wody/ha. Wymieszać z glebą za pomocą brony lub agregatu uprawowego. Nalistnie wiosną po ruszeniu wegetacji, dawka 15 l EM-a w 300 l wody/ha.

Ziemniaki — oprysk w okresie zwarcia międzyrzędzi, co umożliwi znacząco ochronę przed zarazą i alternariozą ziemniaków. Dawka np. po 10 l EM-a i 300 l wody/ha, dwukrotny oprysk w odstępach około 7-10 dni.

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 5 (320) maj 2017 r