Perspektywa rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich

Konferencja adresowana była przede wszystkim do innowacyjnych producentów rolnych, w tym młodych rolników, którzy oczekują wielu informacji ułatwiających im podejmowanie ważnych długoterminowych decyzji. Uczestnikami konferencji byli przedstawiciele administracji rządowej, organizacji i instytucji rolniczych, pracownicy nauki, pracownicy doradztwa rolniczego oraz mediów.

Celem konferencji było przede wszystkim przybliżenie obecnego stanu i planowanych zmian Wspólnej Polityki Rolnej w obecnej i kolejnej perspektywie finansowej, ze szczególnym uwzględnieniem jej skutków dla rolników i konkurencyjności polskiego rolnictwa. Dyskutowano też o działaniach i przedsięwzięciach, jakie powinny być podejmowane dla łagodzenia wszelkich zagrożeń.

Gości i uczestników konferencji powitał Damian Godziński, dyrektor WMODR, a o znaczeniu rolnictwa i oświaty dla mieszkańców obszarów wiejskich województwa warmińsko-mazurskiego powiedział Sławomir Sadowski, wicewojewoda warmińsko-mazurski.

Nowe wyzwania Unii Europejskiej

Nowe wyzwania w większym niż dotychczas stopniu są i będą dyskutowane w różnych gremiach na szczeblu Unii i w poszczególnych krajach członkowskich, z uwzględnieniem szeregu nowych zjawisk i czynników o wymiarze globalnym.

Profesor Andrzej Kowalski z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej omawiał te czynniki, z których najważniejsze to: kryzys polityczny, finansowy, społeczny i demograficzny; konflikty zbrojne; embargo Rosji; brexit Wielkiej Brytanii, wybory we Francji; długotrwała stagnacja gospodarcza 34 krajów OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju); narastanie długu publicznego w największych gospodarkach światowych; słabnąca pozycja konkurencyjna Unii Europejskiej, w tym sektora żywnościowego na mapie gospodarczej świata; zmiany klimatu i ich wpływ na wielkość i strukturę produkcji; największe zużycie wody przez sektor rolniczy i zagrożenie deficytu wody (przykładowo przy produkcji 1 kg wołowiny zużywane jest 15 tys. litrów wody, oprac. K+S KALI GmbH).

Wyzwania, jakie stoją przed Unią Europejską, o których mówił prof. Kowalski, są bardzo ważne w perspektywie rozważań oraz decyzji przed kolejną perspektywą finansową i będą miały wpływ na kształt Wspólnej Polityki Rolnej po roku 2020.

W który kierunku pójdą zmiany?

Perspektywę zmian Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej prezentował na konferencji dr Waldemar Guba, dyrektor Departamentu Strategii, Analiz i Rozwoju z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, który zaprezentował również stanowisko Polski w tej kwestii.

Zdaniem resortu rolnictwa, w dyskusji o przyszłości unijnego budżetu po 2020 roku, trzeba podkreślać, że Wspólna Polityka Rolna powinna skutecznie realizować unijne cele traktatowe. WPR zapewnia konsumentom UE żywność wysokiej jakości, produkowaną w sposób zrównoważony i po przystępnych cenach. Beneficjentami WPR jest ponad 500 milionów konsumentów, a nie tylko rolnicy i mieszkańcy obszarów wiejskich.

W kontekście propozycji przyszłych Wspólnych Ram Finansowych (WRF), Komisja Europejska będzie rozważała m.in.: jak wysoka jest wartość dodana Wspólnej Polityki Rolnej, skuteczność „zazielenienia” i adekwatność tej płatności do wymogów, skuteczność systemu warunkowości ekonomicznej, a także wszystkie aspekty dotyczące kształtu nowego budżetu i nowych wyzwań oraz wpływów z poszczególnych krajów do unijnego budżetu.

W stanowisku polskim decyzja UE w odniesieniu do kształtu i wielkości budżetu po roku 2020 powinna być oparta na rzetelnej i uczciwej ocenie skuteczności wszystkich istotnych polityk finansowanych z budżetu UE (nie tylko polityki spójności i Wspólnej Polityki Rolnej). Zmiany powinny uwzględniać szerszy katalog wyzwań stojących przed UE. Konieczność sprostania tym wyzwaniom wzmocni także dostosowawczą rolę budżetu UE, szczególnie w sektorze rolnictwa i środowiska.

Z rolnictwem związane są miejsca pracy, nie tylko na obszarach wiejskich. WPR stanowi podstawę rozwoju całego przemysłu rolno-spożywczego, który jest największą gałęzią przemysłu w UE. Rolnictwo zużywa najwięcej wody, ale ważnym zadaniem polityki rolnej są dobra publiczne dostarczane przez rolnictwo poprzez stosowanie dobrych praktyk rolniczych chroniących środowisko. Odpowiednie praktyki rolnicze to: dbanie o stan środowiska przyrodniczego, jakość wód, powietrza, gleby, dobrostan zwierząt, czy różnorodność biologiczna. Decyzje o unijnym budżecie nie mogą być podejmowane w oderwaniu od tych faktów.

Wyrównanie poziomu dopłat bezpośrednich między państwami członkowskimi zapoczątkowane w budżecie 2014-2020, powinno być doprowadzone do końca w kolejnym budżecie. Jednym z kluczowych osiągnięć Wspólnej Polityki Rolnej jest zapewnienie jednolitych zasad konkurowania dla producentów żywności ze wszystkich państw członkowskich na wspólnotowym rynku produktów rolno-spożywczych.

Konkurencyjność rynkowa rolnictwa

Jak wzmocnić pozycję i konkurencyjność rynkową rolników w obecnej i przyszłej Wspólnej polityce rolnej? W grudniu 2015 r. KE, Komisarz ds. Rolnych Phil Hogan powołał 12-osobową Grupę Zadaniową ds. Rynków Rolnych, w celu przeglądu funkcjonowania łańcucha dostaw żywności i zaproponowania rozwiązań, mających wzmocnić pozycję konkurencyjną rolników w łańcuchu żywnościowym.

Grupa, z udziałem prof. dr hab. Andrzeja Babuchowskiego, pracowała w okresie od 13 stycznia do 14 listopada 2016 r., w obszarach dotyczących: przejrzystości rynku, zarządzania ryzykiem, stosowania kontraktów, nieuczciwych praktyk handlowych, współpracy producentów (konkurencyjność) i dostępu do środków finansowych.

Zarządzanie ryzykiem

Zidentyfikowany przez Grupę Zadaniową ds. Rynków Rolnych problem, to umiarkowane stosowanie unijnych narzędzi zarządzania ryzykiem. Aby zapewnić zintegrowany zestaw instrumentów do zarządzania ryzykiem dla rolników, zalecenia grupy dotyczą przede wszystkim: inteligentnego podejścia do strat i zwrotów poniesionych kosztów, funkcjonowania platformy wymiany najlepszych praktyk, mapowania danych i ryzyka, rozważenia możliwości przesunięcia środków z płatności bezpośrednich.

Profesor Andrzej Babuchowski poinformował, że kolejne kroki po zidentyfikowaniu najważniejszych problemów i zaleceń Grupy, to analiza wypracowanego raportu i jego zaleceń, opracowanie programu roboczego Komisji na rok 2017, dyskusja Rady Ministrów Rolnictwa dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych (12 grudnia 2016), forum wysokiego szczebla dotyczące funkcjonowania łańcucha dostaw żywności (15 grudnia 2016).

W ostatniej części konferencji na pytania uczestników konferencji odpowiadali: Jana Heichel, prezes Warmińsko-Mazurskiej Izby Rolniczej; Leszek Potorski, dyrektor OR Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa; Dariusz Wasiela, dyrektor OT Agencji Rynku Rolnego w Olsztynie; Dorota Daniluk, zastępca Warmińsko-Mazurskiego Wojewódzkiego Lekarza Weterynarii; Patrycja Rozumowicz, przedstawiciel OT Agencji Nieruchomości Rolnych w Olsztynie; Zdzisław Kamiński, zastępca dyrektora WMODR.

Średniookresowy przegląd budżetu UE

Komisja Europejska opublikowała 14 września ubiegłego roku Komunikat do Parlamentu Europejskiego i Rady pn.: „Śródokresowy przegląd / rewizja wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej na lata 2014-2020. Budżet UE ukierunkowany na wyniki”. Oznacza to, że na forum UE oficjalnie rozpoczął się śródokresowy przegląd wieloletniego budżetu UE na lata 2014-2020.
Przegląd nie wprowadza zmian poziomu finansowania Wspólnej Polityki Rolnej w obecnej perspektywie i nie narusza górnych limitów wydatków uzgodnionych z Parlamentem Europejskim i Radą w 2013 roku. Celem przeglądu było większe skoncentrowanie budżetu na realizacji głównych potrzeb UE związanych z rozwojem gospodarczym i tworzeniem nowych miejsc pracy, rozwiązaniem kryzysu migracyjnego oraz wzmocnienie elastyczności unijnego finansowania.

Propozycje legislacyjne Komisji

Rozporządzenie „OMNIBUS” — to projekt rozporządzenia zawierającego uproszczenia unijnych polityk i programów, które mają ułatwić wdrażanie niektórych instrumentów polityki rolnej. Wymaga to zmian rozporządzeń regulujących: płatności bezpośrednie, Europejski Fundusz Rozwoju Obszarów Wiejskich, rynki rolne, finansowanie Wspólnej Polityki Rolnej. Prace nad projektami mogą trwać co najmniej do połowy 2017 r.

W ramach tego rozporządzenia Komisja proponuje zmiany Wspólnej Polityki Rolnej:

— wprowadzenie w rozporządzeniu EFRROW zapisów umożliwiających tworzenie sektorowych instrumentów stabilizacji dochodów w celu lepszego wykorzystania tego instrumentu przez państwa członkowskie (obecnie tylko dwa kraje UE korzystają z dobrowolnego instrumentu stabilizacji dochodów);

— zmiany przepisów dotyczących ewentualnego wykorzystania instrumentów finansowych w ramach PROW;

— ułatwienia związane z włączeniem wsparcia dla przetwórstwa artykułów nierolnych w działaniu „inwestycje w środki trwałe” (w przypadku wykorzystania do wsparcia instrumentów finansowych);

— zmiany przepisów dotyczących stosowania przez państwa członkowskie definicji aktywnego rolnika (dotyczą zarówno EFRROW jak i płatności bezpośrednich);

— zezwolenie państwom stosującym SAPS na zwiększenie maksymalnie o 3 proc. pułapu płatności na jednolitą płatność obszarową (celem pełniejszego wykorzystania środków finansowych);

— zmianę przepisów dotyczących stosowania limitu powierzchniowego dla płatności dla młodego rolnika (w systemie płatności bezpośrednich);

— wprowadzenie możliwości zastąpienia płatności związanych z produkcją przez płatności oddzielone od produkcji;

— wyłączenie Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiej z procesu stosowania dyscypliny finansowej.

Budżet i polityki Unii Europejskiej po 2020 roku

Do końca 2017 roku Komisja przygotuje propozycję kolejnych Wspólnych Ram Finansowych (z uwzględnieniem struktury, sposobu finansowania i okresu trwania budżetu). Propozycje budżetu po 2020 roku będą opracowane z uwzględnieniem oceny skuteczności unijnych polityk, w tym Wspólnej Polityki Rolnej. Przy projektowaniu nowej perspektywy, Komisja Europejska będzie również brała pod uwagę powiązanie funduszy UE z zarządzaniem gospodarczym na poziomie kraju oraz proponowane uproszczenia.