Piątek, 29 marca 2024

Owce i kozy — cenne dla środowiska i człowieka

2016-11-10 20:09:45 (ost. akt: 2016-11-14 13:03:24)
Hodowla owiec na wielu terenach jest ważnym elementem folkloru i kultury agrarnej, odgrywa także dużą rolę w agroturystyce

Hodowla owiec na wielu terenach jest ważnym elementem folkloru i kultury agrarnej, odgrywa także dużą rolę w agroturystyce

Autor zdjęcia: Anna Uranowska

Podziel się:

Kozy i owce to gatunki zwierząt, które zostały udomowione przez człowieka jako pierwsze około 10 000 lat temu i od tamtej pory hodowane są w celu uzyskania surowców takich jak mięso, mleko, wełna i skóry.

Pomimo, że owce jako zwierzęta hodowlane mają wiele zalet — wczesna dojrzałość płciowa, wysoka plenność, możliwość wykotów dwa razy w roku, dobra adaptacja do trudnych warunków środowiskowych i względna odporność na lokalne choroby — hodowla owiec została utrzymana jedynie w rejonach, gdzie ze względu na niekorzystne warunki terenowe i klimatyczne utrzymywanie krów nie było możliwe.

Przywrócenie stanu pogłowia


Hodowla owiec prowadzona jest w wielu krajach, a w niektórych ma szczególnie istotne znaczenie gospodarcze. Największe stada tych zwierząt utrzymywane są w Chinach, Indiach, Australii, Sudanie, a w Europie: w Wielkiej Brytanii, we Francji, Włoszech, w Hiszpanii i Grecji. W Polsce od 1990 r. odnotowano drastyczne zmniejszenie się liczby utrzymywanych owiec.

Obecne pogłowie owiec stanowi zaledwie około 5 proc. pogłowia z lat 80. Z tego powodu od kilku lat zgodnie z trendami światowymi i równolegle do działań na poziomie Unii Europejskiej wprowadzane są dodatkowe krajowe programy pomocowe mające na celu podtrzymanie i przywrócenie stanu pogłowia tych zwierząt.

Owce cenione w wielu krajach


Pochodzące z regionu dzisiejszego Iraku, Iranu, Syrii i wschodniej Turcji dzikie kozy i owce dały początek wielu rasom, których pogłowie sięga około 1 mld kóz i prawie 1,2 mld owiec na całym świecie (FAOSTAT 2014). Trwająca wiele dziesięcioleci ewolucja doprowadziła do powstania w rejonie Morza Śródziemnego oraz Niemiec, Francji i Hiszpanii ras owiec wysoko mlecznych, takich jak wschodniofryzyjska, lacaune, manchega czy awassi, które są obecnie powszechnie wykorzystywane do tworzenia krzyżówek z lokalnymi rasami owiec dla podniesienia wydajności mlecznej. Odmiennie niż w przypadku kóz, dalsze prace nad nowymi krzyżówkami owiec skupiały się również na uzyskaniu owiec dających mleko bogate w składniki suchej masy, co jest istotne przy produkcji serów.

Hodowla owiec i kóz stanowi znaczącą część gospodarki wielu krajów, zwłaszcza śródziemnomorskich oraz Środkowego Wschodu, z uwagi na dobre dostosowanie się zwierząt do niezbyt korzystnych warunków klimatycznych, a tym samym ubogich pastwisk. Największa liczba owiec hodowana jest w Chinach (ponad 187 mln), Indiach (75 mln), Australii (prawie 75 mln), Sudanie (prawie 53 mln), Iranie (prawie 49 mln), Nigerii, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Pakistanie czy Turcji (FAOSTAT 2014). W Europie szczególnie dobrze sektor ten funkcjonuje w Wielkiej Brytanii, we Francji, Włoszech, w Hiszpanii i Grecji.

Polska jest krajem, w którym tradycja chowu owiec trwa od wielu wieków. Produkcja owczarska „przeżywała” chwile świetności w pierwszej połowie lat 80. Rozkwit tej działalności rolniczej związany był z koniunkturą gospodarczą na produkty otrzymywane od owiec. W latach 1945-2007 pogłowie owiec wzrastało, gdy zwiększało się zapotrzebowanie na wełnę. Zastąpienie wełny przez syntetyczne tkaniny miało największy wpływ na redukcję liczebności owiec na przełomie lat 80. i 90. Pod koniec XX wieku i na początku XXI w. dominującym kierunkiem stało się użytkowanie mięsne owiec.

Cenny element bioróżnorodności


To właśnie owce, spośród wszystkich zwierząt gospodarskich, najdłużej towarzyszą człowiekowi w jego działalności rolniczej. W naszym kraju tradycje chowu i hodowli owiec rozwijały się na przestrzeni wielu stuleci. Utrzymanie tych zwierząt odgrywało bowiem dużą rolę przy zagospodarowaniu terenów o dużej ilości użytków zielonych.

Owce stanowią bardzo cenny element bioróżnorodności genetycznej i odgrywają ważną rolę w ekosystemie poprzez wykorzystanie ich do wypasu w celu zachowania walorów środowiska przyrodniczego. Hodowla owiec na wielu terenach jest ważnym elementem folkloru i kultury agrarnej. Odgrywają one także dużą rolę w agroturystyce, stanowiąc element kształtowania architektury krajobrazu oraz dostarczając specyficznych produktów, takich jak: oscypek, kożuchy, naturalnie kolorowa wełna czy też wyśmienita jagnięcina o wysokich walorach dietetycznych i smakowych.

https://m.wm.pl/2016/03/orig/0000095593-mp-otbr-6928v2-297918.jpg


Wysokie walory zdrowotne i kulinarne


Mięso owcze jest bogatym źródłem wielu składników mineralnych, ważnym rezerwuarem witamin i zawiera wiele aminokwasów. Tłuszcz zawarty w mięsie owczym ma niewiele cholesterolu i bardzo ważny dla zdrowia ludzkiego profil kwasów tłuszczowych, z wyjątkową kombinacją kwasów tłuszczowych wielonienasyconych. Bardzo ważnym składnikiem funkcjonalnym mięsa owczego jest sprzężony kwas linolowy w różnych jego formach izomerycznych.

Wiele doświadczeń wykazało, że te specyficzne związki hamują procesy nowotworowe oraz miażdżycę i usprawniają metabolizm tłuszczów w organizmie człowieka. Także inne czynniki fizjologiczne obecne w organizmach owiec min. chronią narządy osób spożywających mięso owcze przed zwyrodnieniami, marskością lub stłuszczeniem. Naukowo są potwierdzone także fakty, że im bardziej zbliżone do naturalnych są warunki chowu jagniąt, tym wyższa jest jakość zdrowotna jagnięciny. Jagnięcia to priorytetowy produkt owczarstwa europejskiego. W Polsce niestety jest wciąż deficytowa, chociaż jej jakość jest często wyższa. Mięso owcze, zwłaszcza jagnięcina powinno stanowić istotną pozycję w naszym jadłospisie. Wymaga ono specjalnej obróbki kulinarnej, ale jego walory prozdrowotne z pewnością wynagrodzą każdy trud.
Trzeba mieć też świadomość, że biologiczna wydajność produkcji mięsa i mleka owczego jest niższa od wydajności produkcji drobiu, wieprzowiny, wołowiny czy mleka krowiego, stąd koszty wytwarzania w owczarstwie są relatywnie wyższe.

Alternatywa dla wielu gospodarstw


Atuty owczarskich produktów spożywczych powinny być wyeksponowane w profesjonalnej, programowej promocji o możliwie szerokim zasięgu. Nieznajomość walorów zdrowotnych mięsa owczego oraz brak umiejętności przygotowania z nich smacznych, a czasem wręcz wykwintnych potraw sprawia, że obecnie jagnięcina i baranina cieszą się w Polsce uznaniem jedynie w bardzo wąskim gronie koneserów. Przeciętne spożycie tego mięsa w kraju wynosi zaledwie około 0,1 proc. całego spożycia mięsa, co stanowi tylko 0,44 kg na osobę rocznie.

Owczarstwo czy hodowlę kóz można rozpocząć o wiele łatwiej, niż inne kierunki produkcji zwierzęcej i kierunki tej produkcji mogą być alternatywą dla wielu gospodarstw. Ten rynek trzeba zbudować i zabiegać o jego rozwój.

Zaproszenie na konferencję


Owce i kozy — 24 listopada konferencja w Olsztynie
„Problemy i wyzwania w hodowli owiec i kóz” pod takim tytułem organizowana jest konferencja w dniu 24 listopada 2016 przez Dział Systemów Produkcji Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego z siedziba w Olsztynie i przez Warmińsko-Mazurski Związek Hodowców Owiec i Kóz w Olsztynie. Organizatorzy zapraszają.


mgr inż. Barbara Skowronek, Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie
rolniczeabc@rolniczeabc.pl

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 11 (314) 9 listopada 2016 r.

Polub nas na Facebooku:

Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB