Gospodarowanie wodą na obszarach wiejskich

Przedstawiciel Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Olsztynie przedstawiał jakie inwestycje melioracyjne zostały wykonane w ramach PROW 2007-2013 oraz jakie są planowane w przyszłości.

Szeroko został omówiony temat znaczenia wody w przyrodzie. W przyrodzie woda jest: miejscem przebiegu procesów biologicznych, miejscem (środowiskiem) życia. 71 proc. powierzchni kuli ziemskiej pokrywają wody, w których żyje większość organizmów żywych. Woda jest środowiskiem procesów chemicznych i fizykochemicznych, stałym uczestnikiem olbrzymiej ilości reakcji chemicznych zachodzących w nieożywionej części ekosystemów, czynnikiem wietrzenia chemicznego, fizycznego i mechanicznego, nośnikiem substancji, nośnikiem energii. Od wody zależą więc: klimat, rzeźba terenu, procesy biologiczne, procesy glebotwórcze.
Na seminariach omówione zostały także zapotrzebowanie na wodę głównych roślin rolniczych oraz najczęściej występujących gatunków drzew. Zostały omówione krytyczne dla roślin okresy w gospodarce wodnej.

Główne przyczyny niedoboru wody to: brak wody w glebie, duże siły wiązania wody z cząstkami gleby, zbyt głęboki poziom lustra wód gruntowych, zbyt słaby podsiąk wody, zbyt mała zdolność retencji wód opadowych w profilu glebowym, zbyt duże stężenie substancji w wodzie glebowej, brak energii niezbędnej do pobierania wody w systemie korzeniowym, zamarznięcie wody, przewaga transpiracji nad pobieraniem wody, niedobór tlenu w glebie, obecność substancji toksycznych powodujących zanik włośników i upośledzenie ich funkcji, zbyt słabo rozwinięty system korzeniowy roślin.

Pierwszym etapem niedoboru wody w środowisku jest susza atmosferyczna, drugim susza glebowa a końcowym susza hydrologiczna. Przeprowadzone badania (Koźmiński, 1993) wykazały, że w warunkach przyrodniczych Polski 9 dni bez opadu nie powoduje znaczących skutków we wzroście roślin, dotkliwe jest dopiero 15 dni bez opadów (tzn. jeżeli opad wystąpi mniejszy niż 0,1 mm na dobę). Susza atmosferyczna ma istotne znaczenie w okresie wegetacji i jest bardzo dotkliwa przy wysokich temperaturach i niedosytach pary wodnej w atmosferze.

Zwiększona ewapotranspiracja prowadzi do niedoborów wodnych w glebie, gdy zasoby wodne gleby zmniejszają się do wód trudnodostępnych związanych siłami (>5 atm). Następnie proces zmierza do suszy glebowej, gdy zasoby wodne gleby zmniejszają się do wód niedostępnych związanych silami (>15 atm). Obniżenie poziomu wód gruntowych powodujących obniżanie zasilania gruntowego rzek to już susza hydrologiczna. W rolnictwie przez suszę rozumie się niedobór wody niekorzystnie wpływający na: wzrost i rozwój roślin, wielkość i jakość plonu, niedobór i konieczność ograniczenia zużycia wody w produkcji zwierzęcej, ograniczenie poboru wody do przetwórstwa oraz ograniczenie poboru wody na potrzeby bytowe.

mgr inż. Barbara Skowronek, Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie