Sieć na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich

Wzrost innowacyjności ma kluczowy wpływ na rozwój polskiego rolnictwa, ponieważ może w istotny sposób wpływać na poprawę produktywności oraz wzrost konkurencyjności sektora rolnego, jak również na polepszenie jakości produktów, co z kolei może przyczynić się do zwiększenia dochodów rolników. Jednocześnie rozwiązania innowacyjne mogą sprzyjać dostosowaniu działalności rolniczej do potrzeb środowiska.

Ulepszenie daje nową jakość

W tym miejscu należy wyjaśnić, co rozumie się pod pojęciem innowacji. Innowacja to każda zmiana wprowadzona w gospodarstwie, która coś ulepsza, daje nową jakość lub pozwala stworzyć nowy produkt, bądź usługę. Innowacją może być wprowadzenie nowej metody produkcji, otwarcie nowego rynku zbytu, czy zdobycie nowego źródła surowców, jak również wprowadzenie nowego sposobu organizacji pracy.

Należy jednak zwrócić uwagę, że innowacja nie jest tym samym co wynalazek, który jest efektem prowadzenia badań i eksperymentów naukowych i stanowi produkt lub proces, dzięki czemu powstaje nowe rozwiązanie jakiegoś problemu. Wynalazek stanie się innowacją wtedy, kiedy będzie możliwe jego wdrożenie na rynku. Ponadto wynalazek należy rozpatrywać w ujęciu kategorycznym — skoro coś jest wynalazkiem, to znaczy, że nikt tego wcześniej jeszcze nie odkrył. Natomiast innowacja ma charakter względny, ponieważ np. to, co jest innowacją w gospodarstwie jednego rolnika, niekoniecznie będzie innowacją u innego.

Najpierw trzeba zdiagnozować problem

Źródłem innowacji są bardzo często różnego rodzaju problemy, których dana osoba, firma, czy gospodarstwo nie jest w stanie rozwiązać przy użyciu dostępnych w danej chwili „narzędzi”. W związku z tym rodzi się potrzeba wprowadzenia pewnych zmian, czy to w zakresie technologii produkcji, czy też organizacji pracy lub poprawy marketingu i sprzedaży. Jako przykłady problemów, przed którymi stoją rolnicy i które mogą wymagać wprowadzenia innowacji w gospodarstwach, można wymienić chociażby: niskie ceny produktów rolnych, koncentrację głównych przetwórców oraz koncentrację sprzedaży detalicznej przy dość rozdrobnionym rolnictwie, brak powiązań między rolnikami, zależność energetyczna rolników i związane z tym wysokie koszty energii, emisja gazów cieplarnianych z gospodarstw itp.
Mając na uwadze powyższe problemy istnieje potrzeba zwiększenia nakładów na działalność badawczo-rozwojową (m.in. w zakresie nowych technologii przyjaznych dla środowiska), jak również transferu nowoczesnych i już znanych rozwiązań (organizacyjnych, technologicznych) do praktycznego stosowania w dużej liczbie gospodarstw.

W każdym projekcie inwestycyjnym PROW

Warto podkreślić, że działania inwestycyjne w nowym PROW na lata 2014-2020, które są adresowane do gospodarstw rolnych, np. Modernizacja gospodarstw rolnych, wspierają m.in. projekty z zakresu innowacji. Z kolei działania wspierające producentów żywności wysokiej jakości będą przyczyniać się do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań w zakresie współpracy producentów, produkcji i promowania tej żywności. Gospodarstwa szukające nowych możliwości zbytu będą mogły korzystać z działań finansujących tworzenie innowacyjnych rozwiązań w organizacji krótkich łańcuchów dostaw żywności. Z kolei wsparcie dla przetwórstwa będzie obejmować małe i średnie zakłady przetwórcze w modernizowaniu technologii i organizacji produkcji, co wiąże się z wprowadzaniem innowacji.

W nowym PROW przewidziano również działania z zakresu transferu wiedzy i doradztwa, które przyczynią się do lepszej współpracy jednostek badawczych, doradztwa oraz rolników w celu podniesienia wiedzy i umiejętności rolników i producentów rolnych w odniesieniu do stosowania rozwiązań innowacyjnych w procesie produkcji.

Dlatego też rolnicy powinni bardzo poważnie zainteresować się tematem innowacji, gdyż to będzie stanowiło dla nich możliwość pozyskania środków w ramach działań PROW.

W związku z powyższym, aby w bardziej przystępny sposób zobrazować, jaki charakter mogą mięć innowacje w gospodarstwach rolnych, w tabeli zaprezentowano różne rodzaje innowacji wraz z przykładami konkretnych działań, które mogą odpowiadać na zidentyfikowane problemy w gospodarstwach.

SIR to sieć kontaktów i powiązań

Sektor rolny znacznie odstaje od innych sektorów gospodarki w obszarze innowacyjności, co znajduje odzwierciedlenie w takich wskaźnikach jak: produktywność pracy i ziemi, udział nakładów na środki trwałe, średnia wieku i poziom wykształcenia rolników oraz dostęp do internetu na obszarach wiejskich. Niewystarczające są także powiązania między sektorem nauki a rolnictwem. Biorąc to pod uwagę, nowy PROW, m.in. w działaniach inwestycyjnych, będzie realizował ten istotny cel przekrojowy Wspólnej Polityki Rolnej, jakim jest innowacyjność.

Właśnie dlatego w celu usprawnienia wdrażania innowacji w rolnictwie poprzez poszczególne działania PROW 2014-2020 powołano „Sieć na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich” (SIR), która stanowi powiązanie różnych instytucji i ma za zadanie usprawniać wdrażanie innowacji w rolnictwie. Trzon SIR tworzy Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie (CDR) oraz wojewódzkie Ośrodki Doradztwa Rolniczego, które tworzą sieć w każdym województwie.

Głównym motywem powstania SIR jest stworzenie sieci kontaktów i powiązań między rolnikami, przedsiębiorcami, podmiotami doradczymi oraz jednostkami naukowymi, dzięki czemu będzie mogła nastąpić wymiana wiedzy fachowej oraz dobrych praktyk w zakresie innowacji w rolnictwie. Jednostki tworzące SIR będą brały również udział w tworzeniu grup operacyjnych.

Na co pieniądze z SIR?

Środki finansowe dostępne w ramach SIR będą przeznaczane na organizację szkoleń, warsztatów, wyjazdów studyjnych oraz innych form, które będą służyły lepszemu wdrażaniu innowacji. Ze środków w ramach SIR będą mogli korzystać również partnerzy zewnętrzni, którzy złożą odpowiednie wnioski na realizację operacji dotyczących innowacji. Sieć ma charakter otwarty i aby zostać partnerem zewnętrznym SIR należy zarejestrować się na odpowiednim formularzu dostępnym na stronie internetowej CDR (www.cdr.gov.pl). Operacje prowadzone w ramach SIR przez ośrodki doradztwa rolniczego i partnerów zewnętrznych będą realizowane w postaci dwuletnich planów operacyjnych na lata: 2016-2017, 2018-2019, 2020-2021 i 2022-2023.

Z tego działania będą mogły korzystać grupy operacyjne składające się z rolników, przedsiębiorców, jednostek naukowych, podmiotów doradczych, które będą musiały mieć formę prawną pozwalającą na zaciąganie zobowiązań. Zadaniem grup operacyjnych będzie opracowanie innowacyjnego rozwiązania dla konkretnych odbiorców (np. rolników wchodzących w skład grupy). Pomocą w tworzeniu grup operacyjnych będą służyć brokerzy innowacji, którzy są zatrudnieni w każdym wojewódzkim Ośrodku Doradztwa Rolniczego.

Z tych środków nie będą jednak finansowane inwestycje ani prace wdrożeniowe w zakresie innowacji w konkretnych gospodarstwach lub firmach z branży rolno-spożywczej, ponieważ temu będzie służyło działanie „Współpraca” funkcjonujące w ramach PROW 2014-2020.

Platforma wymiany wiedzy i dobrych praktyk

Działalność SIR ma przyczynić się do bardziej efektywnego wdrażania wyników (efektów) badań naukowych dotyczących rolnictwa, a także innowacyjnych technologii w gospodarstwach rolnych, co z kolei przełoży się na prowadzenie bardziej wydajnych gospodarstw rolnych. Aby ten efekt został zrealizowany w ramach SIR powstanie platforma wymiany wiedzy i dobrych praktyk pomiędzy poszczególnymi członkami Sieci, dzięki czemu będzie mógł następować szybki przepływ informacji dotyczących konkretnych rozwiązań innowacyjnych.

SIR stanowi element Europejskiej Partnerstwa na rzecz Innowacji (EPI), w związku z czym podobne Sieci jak w Polsce będą funkcjonowały w pozostałych państwach członkowskich. W ramach funkcjonowania EPI, poprzez platformę wymiany informacji, do Polski będą docierały również dobre przykłady w zakresie innowacji w rolnictwie wdrożone w innych państwach Unii Europejskiej.
Funkcjonowanie SIR ma przybliżyć rolnikom i mieszkańcom obszarów wiejskich tematykę innowacji i przedstawić im możliwości realizacji projektów innowacyjnych, tym bardziej, że rolą brokerów innowacji będzie wskazywanie źródeł finansowania tych projektów nie tylko z funduszy PROW 2014-2020, ale także z innych programów, jak np. Infrastruktura i Środowisko lub Inteligentny Rozwój.

mgr Arkadiusz Tabaka, Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie
rolniczeabc@rolniczeabc.pl