Już co piąty mieszkaniec to emeryt

Coraz mniej rolników płaci składki w KRUS, a przeciętna rolnicza emerytura wynosi dziś jedynie około 2,2 tysiąca złotych – zaledwie połowę świadczenia otrzymywanego z ZUS. Liczby są nieubłagane, a trend wyraźny: polska wieś starzeje się szybciej niż reszta kraju, młodzi wyjeżdżają do miast lub rezygnują z prowadzenia gospodarstw, a system emerytalny rolników coraz mocniej opiera się na budżetowych dopłatach. KRUS, działający na podstawie ustawy sprzed 35 lat, zaczyna coraz wyraźniej odstawać od współczesnych realiów.

Depopulacja terenów wiejskich staje się jednym z kluczowych czynników wpływających na stabilność KRUS. To zjawisko nie jest nowe, ale dziś przybiera skalę, której konsekwencje są odczuwalne w finansach publicznych. Młodzi ludzie, którzy mogliby przejąć rodzinne gospodarstwa, wyjeżdżają do miast lub za granicę. Zmieniają profesje, styl życia i aspiracje. Rolnictwo staje się dla wielu wyborem coraz mniej atrakcyjnym.

– Następuje depopulacja polskiej wsi. Młodzi ludzie nie chcą zostawać na gospodarstwie. To są osoby młode, które mogłyby zastąpić swojego ojca czy dziadka i mogłyby pracować, niestety tej wymiany pokoleniowej na polskiej wsi jest coraz mniej. Coraz mniej jest osób ubezpieczonych, co w konsekwencji oznacza, że cały system emerytalny musi być w większej stopniu finansowo pokrywany z budżetu państwa – podkreśla Arkadiusz Iwaniak, zastępca prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. – podkreśla Arkadiusz Iwaniak, zastępca prezesa KRUS.

Z „Informacji o sytuacji osób starszych w Polsce za 2024 rok” wynika, że udział ludności w wieku 60 lat i więcej na terenach wiejskich na koniec ubiegłego roku wynosił 23,8 proc. Coraz mniej młodych ludzi pozostaje w rolnictwie, co bezpośrednio przekłada się na spadek liczby ubezpieczonych w KRUS.

Według danych, liczba emerytów i rencistów KRUS zbliża się do miliona – na koniec II kwartału 2025 roku wyniosła ok. 961 tys. osób. To potężna grupa świadczeniobiorców wymagających regularnego, stabilnego finansowania.

Różnica w wysokości świadczeń jest znacząca i dobrze obrazuje konstrukcję systemu:

Średnia emerytura z ZUS w 2025 r.: ponad 4 tys. zł
Średnia emerytura z KRUS: 2261,27 zł

Powód jest prosty: rolnicy płacą niższe składki. Minimalna składka ZUS przekracza 1700 zł miesięcznie. W KRUS podstawowa składka w IV kwartale 2025 r. to 169 zł – a dodatkowe opłaty dotyczą dopiero większych gospodarstw.

Przepisy dopuszczają, że rolnik może opłacać składki nawet przez kilkadziesiąt lat, ale nadal świadczenie będzie znacznie niższe niż w ZUS. Statystyki KRUS pokazują, że rolnicy płacą składki średnio przez 29 lat – niemal tyle, ile wymagają przepisy – ale i tak nie przekłada się to na wyższe wypłaty.

System z 1990 roku nie wytrzymuje więc presji współczesności. Wtedy gospodarstwa były znacznie mniejsze i liczniejsze, a struktura demograficzna wsi była zupełnie inna,

Od tamtej pory zmieniło się wszystko: technologia, struktura własności, rynek pracy, mentalność młodych mieszkańców wsi. Zmieniła się też rola rolnika – dziś często łączącego działalność rolniczą z pozarolniczą, pracą zdalną, sezonową lub freelancingiem.

A system KRUS pozostał prawie w nienaruszonej formie.

Iwaniak przyznaje, że to nie jest już konstrukcja przystająca do współczesności. Trudno bowiem oczekiwać, że model oparty na niskich składkach i stale rosnącej liczbie świadczeń będzie stabilny.

KRUS zapowiada więc modernizację systemu. W tym zwiększenie elastyczności systemu tak, aby rolnicy prowadzący działalność pozarolniczą nie tracili automatycznie prawa do ubezpieczenia w KRUS po przekroczeniu progów dochodowych.

Dotacje do funduszu emerytalno-rentowego KRUS od lat sięgają kilkunastu miliardów złotych rocznie. W praktyce oznacza to, że bez wsparcia z budżetu system nie byłby w stanie wypłacić świadczeń.

Źródło: Newseria