Istota zabiegu T1 w uprawie zbóż ozimych

Wegetacja zbóż ozimych oraz wschody zbóż jarych postępują dość leniwie za sprawą stale notowanych przymrozków oraz zimnego wiatru potęgującego efekt chłodu. Wiosenna inicjacja i intensyfikacja procesów rozwoju i wzrostu roślin stymulowana jest głównie długością dnia, bo średnia dobowa temperatura w regionie północno-wschodniej Polski nie przekroczyła dotychczas 8°C. Ponadto susza nie jest czynnikiem korzystnie wpływającym na efekt plonotwórczy pszenicy, ponieważ ma ona dość duże wymagania wodne i potrzebuje około 500-600 litrów wody na kilogram przyrostu suchej masy, z rozkładem opadów około 35 mm i 65 mm odpowiednio w kwietniu i maju. Taki stan warunków pogodowych ogranicza również możliwości infekcyjne grzybów, które są jednak obecne w uprawach zbóż.

Przełom fazy krzewienia i strzelania

Aktualnie rośliny osiągnęły przełom fazy krzewienia i strzelania w źdźbło (28-30 BBCH), co widoczne jest w postaci wyprostowanych pseudoźdźbeł, tworzonych korzeni przybyszowych oraz korzeni podporowych. Jest to optymalny moment na planowanie zabiegu ochrony kształtującej się podstawy źdźbła i ograniczenia presji patogenów liści, które dokonały skutecznych infekcji jesienią. Głównym celem zabiegu T1 jest ochrona podstawy źdźbła.

Choroby poduszkowe, z których największe znaczenie gospodarcze mają łamliwość źdźbła zbóż i traw i fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, mogą powodować straty plonu do 30% w uprawie pszenicy, pszenżyta do 25%, żyta do 20% i jęczmienia do 10%, co potwierdza konieczność ochrony roślin przed patogenami. Objawy typowe i specyficzne we wczesnych stadiach infekcji, ale także w stadiach rozwojowych roślin porażonych przez grzyby są trudne do weryfikacji. Wrzecionowate nekrozy w przypadku diagnozy łamliwości źdźbła czy ciemnobrązowe smugi wskazujące fuzaryjną zgorzel mogą być początkowo mylone zarówno ze zgorzelą podstawy źdźbła, jak i ostrą plamistością oczkową, a ich właściwe symptomy uzyskujemy dopiero w przedzbiorczej ocenie zdrowotności. Dlatego też aby zredukować straty plonu, należy chronić rośliny w fazie 30-33 BBCH i ukończyć zabieg T1 z fazą strzelania w źdźbło. Należy podkreślić, że często wybieranymi substancjami aktywnymi do zabiegu w terminie T1 są triazole, których najwyższą skuteczność osiągniemy, kiedy średniodobowa temperatura wynosi około 10-12°C. W ubiegłym sezonie wegetacyjnym dominującą chorobą poduszkową była łamliwość źdźbła zbóż, której zarodnikowanie sprawców odbywa się już w temperaturze 3-4°C, a do infekcji dochodzi przy około 10°C. Starty plonu pszenicy w sprzyjających warunkach np. w monokulturowej uprawie zbóż dochodziły nawet do 40-50%.

Objawy septorioz liści i mączniaka prawdziwego

Dodatkowo uzupełniając mieszaninę substancji aktywnych np. o morfoliny, które mogą być stosowane w niższej temperaturze (ok. 5-8°C), możemy ograniczyć presję patogenów liści. W bieżącej ocenie kondycji zbóż wyraźne są objawy septorioz liści i mączniaka prawdziwego. Grzyby powodujące te choroby wraz ze wzrostem temperatury osiągną możliwości infekcyjne i będą wtórnie zakażały aparat asymilacyjny, ubożąc powierzchnię fotosyntezy. Warto podkreślić, że Zymoseptoria i Parastagonospora – sprawcy septorioz bardzo długo inkubują się w roślinie i nie dostrzegamy objawów nawet do trzech tygodni wegetacji, co potwierdza konieczność zapobiegawczego działania środkami ochrony roślin. W uprawie jęczmienia stwierdzono objawy rdzy oraz plamistości siatkowej. Kryterium doboru substancji aktywnych zależy nie tylko od warunków pogodowych, ale także konstrukcji płodozmianu wyznaczającej obecność inokulum w agrocenozie, od skuteczności w stosunku do czynnika infekcyjnego i jego odporności czy podatności odmiany na patogeny. Należy po lustracji pola określić, w jakim procencie powierzchnia liści jest zubożona przez rozwój grzybów. Następnie, w zależności od fazy rozwojowej zbóż, należy odwołać się do opracowanych progów szkodliwości ekonomicznej względem sprawcy. Często stosowanymi substancjami chemicznymi rekomendowanymi do ochrony w terminie T 1 są biksafen, protiokonazol, metkonazol cyprodynil czy fenpropidyna.

Dr hab. Marta Damszel