Wołek zbożowy Sitophilus granarius zaliczany jest do stałego elementu fauny synatropijnej występującej w magazynach zbożowych, silosach, młynach na całym świecie. Gatunek ten jednym z głównych szkodników magazynowych. Pierwsze informacje o jego występowaniu na terenie Polski pochodzą już z końca XVIII wieku. Ten okres jest prawdopodobnie również, początkiem inwazji wołka zbożowego w Europie. Obecnie gatunek ten jest powszechnie znanym i uciążliwym szkodnikiem przechowywanego ziarna w krajach klimatu umiarkowanego.
Ja rozpoznać wołka zbożowego ?
Ja rozpoznać wołka zbożowego ?
Wołek zbożowy jest chrząszczem z rodziny ryjkowcowatych. Cecha charakterystyczną tego gatunku jest głowa wyciągnięta w dość długi i cienki ryjek, na końcu którego znajdują się gryzące narządy gębowe. Chrząszcze maja 3-5 mm długości, smukłe ciało, koloru od jasno do ciemnobrązowego. Intensywność barwy chrząszcza związana jest z ich wiekiem. Chrząszcze bardzo młode są dużo jaśniejsze od starszych osobników.
Dorosła larwa S.granarius ma długość około 2,5 mm, jest łukowata wygięta, koloru kremowego z dobrze widoczną głową i żuwaczkami koloru rudobrązowego. Poczwarka jest koloru kremowego i przypomina wyglądem osobnika dorosłego. Larwy i poczwarki nie są widoczne w miejscach bytowania szkodnika, ponieważ przebywają wewnątrz ziarniaków.
Jak przebiega rozwój wołka zbożowego ?
Pojawiające się w pryzmach ziarna zbóż chrząszcze kopulują i samice zaczynają składa
jaja do wnętrza ziarniaków. W tym celu za pomocą ryjka wygryzają mały otwór w ziarniaku, umieszczają wewnątrz jedno jajeczko i zaklejają miejsce złożenia jaja szybko schnącą wydzieliną. Jedna samica składa od 150 do 200 jaj. W bardzo krótkim czasie z jaj rozwijają się larwy, które żerują wewnątrz ziarniaków, wygryzając kulistą komorę. Rozwój larw trwa od 3 do 5 tygodni, podczas którego linieją 4-krotnie. Dojrzałe larwy przechodzą w stadium poczwarki, trwające średnio około 9 dni. Ukazujące się po tym czasie chrząszcze pozostają w ziarniakach przez okres 2-5 dni odżywiając się resztkami pozostawionego przez larwy pokarmu, następnie wygryzają od wewnątrz otwór i wychodzą na zewnątrz, gdzie dalej żerują podgryzając zewnętrznie zdrowe ziarniaki. Chrząszcze nowego pokolenia osiągają dojrzałość średnio po 7 dniach. Cykl rozwojowy wołka zbożowego trwa około 6 tygodni w temperaturze 25 ℃. W temperaturach wyższych ulega skróceniu i tak na przykład w temperaturze 30 ℃ trwa 30 dni. Natomiast w warunkach niskiej temperatury może przedłużać się do 200 dni. Przykładowo w 15 ℃ rozwój jednego pokolenia trwa 182 dni. W magazynach ogrzewanych gatunek ten może rozwijać się przez cały rok i osiągać bardzo liczne populacje, składające się nawet z 10 pokoleń w ciągu 1 roku. Dorosłe chrząszcze żyją przeciętnie 150 dni i potrafią bardzo długo wykazywać aktywność życiową bez dostępu pokarmu.
Pojawiające się w pryzmach ziarna zbóż chrząszcze kopulują i samice zaczynają składa
jaja do wnętrza ziarniaków. W tym celu za pomocą ryjka wygryzają mały otwór w ziarniaku, umieszczają wewnątrz jedno jajeczko i zaklejają miejsce złożenia jaja szybko schnącą wydzieliną. Jedna samica składa od 150 do 200 jaj. W bardzo krótkim czasie z jaj rozwijają się larwy, które żerują wewnątrz ziarniaków, wygryzając kulistą komorę. Rozwój larw trwa od 3 do 5 tygodni, podczas którego linieją 4-krotnie. Dojrzałe larwy przechodzą w stadium poczwarki, trwające średnio około 9 dni. Ukazujące się po tym czasie chrząszcze pozostają w ziarniakach przez okres 2-5 dni odżywiając się resztkami pozostawionego przez larwy pokarmu, następnie wygryzają od wewnątrz otwór i wychodzą na zewnątrz, gdzie dalej żerują podgryzając zewnętrznie zdrowe ziarniaki. Chrząszcze nowego pokolenia osiągają dojrzałość średnio po 7 dniach. Cykl rozwojowy wołka zbożowego trwa około 6 tygodni w temperaturze 25 ℃. W temperaturach wyższych ulega skróceniu i tak na przykład w temperaturze 30 ℃ trwa 30 dni. Natomiast w warunkach niskiej temperatury może przedłużać się do 200 dni. Przykładowo w 15 ℃ rozwój jednego pokolenia trwa 182 dni. W magazynach ogrzewanych gatunek ten może rozwijać się przez cały rok i osiągać bardzo liczne populacje, składające się nawet z 10 pokoleń w ciągu 1 roku. Dorosłe chrząszcze żyją przeciętnie 150 dni i potrafią bardzo długo wykazywać aktywność życiową bez dostępu pokarmu.
Szkodliwość wołka zbożowego
Główna szkodliwość chrząszczy i larw wołka zbożowego wynika z bezpośredniego zjadania i tym samym uszkadzania produktów na których żeruje. Najchętniej żeruje i rozmnaża się na ziarniakach pszenicy, żyta i jęczmienia, chociaż zdecydowanie preferuje pszenicę. Można go również spotkać w ziarnach kukurydzy, grubych kaszach, makaronach i suchym pieczywie. Wołek zbożowy rzadziej zasiedla inne materiały roślinne: nasiona roślin oleistych, bobowatych, kasztany i żołędzie. Oprócz szkodliwości związanej z bezpośrednim zjadaniem produktów, gatunek ten wywołuje szereg szkód pośrednich. Podczas swojego rozwoju zanieczyszcza produkty wylinkami, wydalinami i trupami, co doprowadza do zawilgacania i zagrzewania produktów, gdyż podnosi się temperatura pryzm i zwiększa się ich wilgotność. Powstałe warunki ułatwiają rozwój bakterii i grzybów, które powodują gnicie produktu. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym szkody jest pojawienie się szkodników wtórnych, przede wszystkim rozkruszka mącznego.
Decyzję o zwalczaniu wołka zbożowego podejmujemy na podstawie monitoringu prowadzonego w przechowalniach ziarna. Próg zagrożenia dla tego szkodnika wynosi 2 owady na 1 kg ziarna. Zabieg fumigacji może być przeprowadzony tylko przez specjalistyczne firmy.
Prof. dr hab. Bożena Kordan, Katedra Entomologii, Fitopatologii i Diagnostyki Molekularnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, bozena.kordan@uwm.edu.pl
Mgr inż. Mariusz Foltyński, Agrii Polska, mateusz.foltynski@agrii.pl
Mgr inż. Mariusz Foltyński, Agrii Polska, mateusz.foltynski@agrii.pl
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez