Bielinki w rzepaku

Bielinki należą do popularnych szkodników w uprawach roślin kapustowatych, do których należy również rzepak. Gąsienice tych gatunków są bardzo żarłoczne i przy masowych pojawach powodują gołożery doprowadzające do całkowitego zniszczenia blaszki liściowe. Szczególnie groźne są dla młodych roślin. Występowanie bielinków jest zmienne i zależy od wielu czynników, a przede wszystkim abiotycznych, związanych z przebiegiem pogody. Ulewne, ciągłe deszcze powodują zrzucanie młodych gąsienic z roślin, a te z kolei stają się pożywieniem dla innych organizmów. Natomiast bezdeszczowa pogoda z wysokimi temperaturami powoduje wysychanie jaj. Bardzo ważnym czynnikiem również zmniejszającym populacje gąsienic jest występowanie parazytoidów, naturalnych pasożytów gąsienic motyli, których larwy rozwijają się wewnątrz ich ciała, doprowadzając do śmierci.
Tegoroczne jesienne lustracje plantacji rzepaku ozimego wykazały, że larwy bielinków mogą stanowić zagrożenie dla młodych, wschodzących roślin. W październiku na liściach niektórych roślin stwierdzano po kilkanaście żerujących larw, które w wielu przypadkach doprowadzały do znacznych uszkodzeń liści. Prawdopodobnie w tym roku wystąpiło trzecie pokolenie bielinka kapustnika, które pojawia się rzadko.

Na plantacjach rzepaku ozimego występują dwa gatunki bielinków; bielinek kapustnik i bielinek rzepnik. Morfologicznie, motyle tych dwóch gatunków różnią się nieznacznie.

Bielinek kapustnik Pieris brassicae jest motylem o kremowożółtych skrzydłach, o rozpiętości 50-60 mm. Samce i samice w narożach skrzydeł pierwszej pary mają czarne przebarwienia, natomiast u samic dodatkowo występują dwie czarne lub brunatne plamki. Skrzydła drugiej pary u obu form posiadają po jednej czarnej plamce. Jajeczka składane przez samice mają beczułkowaty kształt, barwę żółtą, żeberkowana strukturę i osiągają długość 1,2 mm. Gąsienice zaraz po wylęgu z jaj są jasnozielone, później niebieskozielone z czarną głową, żółtym pasem na grzbiecie oraz dwoma po bokach i małymi czarnymi plamkami na całym ciele. Dorosłe gąsienice osiągają 45 - 50 mm długości. Poczwarka ma długość około 25mm, barwę zieloną z ciemnymi plamkami.
Jak przebiega rozwój bielinka kapustnika ?

Forma zimująca są poczwarki, przytwierdzone za pomocą nici do płotów, drzew, krzewów, ścian budynków. Motyle wylatują na przełomie kwietnia i maja, składają jaja na roślinach z rodziny kapustowatych. Z jaj rozwijają się larwy, które po intensywnym żerowaniu przepoczwarczają się na roślinach. Drugie pokolenie motyli pojawia się na przełomie lipca i sierpnia. Samice tego pokolenia są zdecydowanie bardziej płodne i średnio składają około 600 jaj, umieszczając je na spodniej stronie liści, w złożach od 15 do 200 sztuk. Żer gąsienic trwa od 2 do 4 tygodni. Po intensywnym żerowaniu gąsienice rozchodzą się w poszukiwaniu miejsc do przepoczwarczenia i zimowania. W sprzyjających warunkach na przełomie września i października mogą pojawić się motyle trzeciego pokolenia, lecz larwy nie zawsze mogą ukończyć rozwój.

Szkodliwość. Forma szkodliwą są tylko gąsienice, które odżywiają się tkanką miękiszową liści. Najbardziej szkodliwe są gąsienice drugiego pokolenia, które początkowo zeskrobują miękisz, później szkieletują liście.

Obok bielinka kapustnika na roślinach kapustowatych, a szczególnie na rzepaku, występuje gatunek bardzo podobny do wyżej omawianego, ale nieco mniejszy bielinek rzepnik Pieris rapae. Morfologicznie przypomina bielinka kapustnika ale jest mniejszy, rozpiętość skrzydeł wynosi 40-45 mm. Motyle pierwszego pokolenia pojawiają się od kwietnia do początku czerwca, a gąsienice żerują w czerwcu. Natomiast motyle drugiego latają od lipca do września, a ich larwy/gąsienice żerują we wrześniu i październiku. Dorosłe gąsienice przepoczwarczają się na roślinach żywicielskiej i tam najczęściej zimują.
Szkodliwość bielinka rzepnika jest taka sama jak bielinka kapustnika.

Prof. dr hab. Bożena Kordan, Katedra Entomologii, Fitopatologii i Diagnostyki Molekularnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, bozena.kordan@uwm.edu.pl
Mgr inż. Mariusz Foltyński, Agrii Polska, mateusz.foltynski@agrii.pl