Żółtaczka rzepy w rzepaku

Doświadczenie minionych lat wskazuje, że okres jesiennej wegetacji rzepaku trawa długo za sprawą dodatniej temperatury oraz optymalnego poziomu opadów. W takich warunkach korzystne jest kilkudniowe opóźnianie terminu siewu, ponieważ rośliny wczesnych terminów mają tendencję do wybujałości i skłonność do wydłużania pędu, co jest niekorzystne dla zimotrwałości.

Wegetacja rzepaku ozimego w okresie jesiennym sprzyja także mikroorganizmom patogenicznych czego dowodem są aktualnie notowane objawy mączniaka rzekomego, suchej zgnilizny kapustnych i czerni krzyżowych. W bieżącym tygodniu rzepak osiągnął fazę rozwojową 14 BBCH, co oznacza, że należy dokonać regulacji wzrostu i pokroju roślin. Wybierając regulatory o fungistatycznym działaniu zawierające np. difenokonazol, pakloburtazol czy metkonazol skutecznie ograniczymy nasilenie wymienionych chorób.

Niepokojący, z punktu widzenia ochrony rzepaku przed patogenami, w regionie północno wschodniej Polski jest pojaw mszyc, które mogą stanowić wektory chorób wirusowych. Wirusy, które powodują występowanie objawów chorób to Turnip mosaic virus, TuMV (mozaika rzepaku) i Turnip yellow mosaic virus, TuYV (wirus żółtaczki rzepy), a ich głównymi wektorami są mszyce np.: mszyca kapuściana i mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana. Wirus żółtaczki rzepy (TuYV) może istotnie ograniczyć plonowanie rzepaku, a nawet powodować placowe wypadanie roślin. Dominującym wektorem wirusa żółtaczki rzepy jest mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana, która nalatuje z upraw towarzyszących rzepakowi (roślin takich jak: burak, ziemniak, warzywa, drzewa owocowe). Z badań wynika, że większość osobników pokoleń uskrzydlonych tego gatunku jest nosicielami TuYV.

Pierwsze symptomy choroby zwłaszcza jesienią to antocyjanowe przebarwienia na brzegach liści, skędzierzawienie liści i zredukowana jej powierzchnia. Objawy te bywają pomijane lub mylone z niedoborami lub nadmiarem wody oraz deficytem boru, fosforu i potasu, przy których blaszki również przybierają fioletowe zabarwienie. Rolnicy, którzy wybrali odmiany bez cech odporności na kiłę kapusty w rzepaku również kojarzą objawy z infekcją Plasmodiophora brassicae bez podejrzenia wirozy. Kolejno, wiosną porażone rośliny wykazują zredukowaną liczbę rozgałęzień bocznych, drobnienie nasion w łuszczynach, niską zawartość oleju w nasionach, a zwiększoną glukozynolanów. Redukcja plonu, o ile w ogóle rośliny zdołają przezimować waha się od 10 do 40%.
W ochronie rzepaku przed wirusami możliwa jest tylko profilaktyka w postaci doboru odmian odpornych oraz ograniczanie zabiegami insektycydowymi populacji mszyc potencjalnie przenoszących wirusy. Wśród rodów hodowlanych zarejestrowanych jest ponad trzydzieści odmian z deklarowaną przez producentów odpornością na TuYV.

Pierwsze odmiany pojawiły się na rynku w 2017 roku i były to: Anniston i Architect. W kolejnym sezonie wegetacyjnym zarejestrowano kolejnych 10 odmian opornych na wirusa żółtaczki rzepy: Absolut, Adcvocat, Albrecht, Angelico, Aspect, Astana, Chopin, Prince, Smaragd, Ragnar, w 2019 roku następnych 7 odmian: Ambasador, Artemis, Aurelia, Attraction, Dominator, Duke, Dynamic, uzupełniło krajowy rejestr odmian odpornych i tolerancyjnych na infekcję TuYV. Wykaz rejestracji z 2021 roku uzupełniły kolejne odmiany: Aganos, Condor, Desperado, Kepler, Leona, LG Alltamira, Metropol, LG Arnold, LG Scorpion, SY Floretta.

Podkreślenie wymaga fakt, że cechy odporności nie są trwałe i ulegają przełamaniu w wyniku presji patogenów szczególnie w warunkach sprzyjających nasilaniu objawów chorób oraz ze względu na zmienność i plastyczność genetyczną grzybów jako patogenów, co wymusza stały monitoring zdrowotności roślin.
Dr hab. Marta Damszel, UWM