Rola zapylaczy w praktyce rolniczej

Obecność owadów zapylających w obrębie upraw rolniczych to oczekiwanie wielu rolników. Jednak bardzo często ich działania, których nadrzędnym celem jest uzyskanie, jak najlepszych pod każdym względem plonów, sprawia że środowisko to nie zawsze zapewnia tej grupie owadów miejsce rozmnażania i rozwój. Dlatego też świadome działania rolników, mogą w dużym stopniu przyczynić się do ochrony tej bardzo ważnej grupy owadów zapylających.

W obrębie tej działalności można wymienić:
1. Stosowanie środków ochrony roślin zgodnie z ich etykietą,
2. Wykonywanie zabiegów insektycydowych środkami o jak najniższej toksyczności dla pszczół, przestrzegać okresów prewencji dla pszczół,
3. Zabiegi opryskiwania wykonywać po oblocie pszczół tj. w godzinach wieczornych i nocnych, a kończyć na 3 godziny przed rozpoczęciem ich aktywności porannej,
4. Ścisła współpracę z pszczelarzami, a szczególnie dostosowanie terminu wykonania zabiegów insektycydowych z terminami wystawiania uli w pobliżu uprawianych roślin,
5. Tworzenie siedlisk przyjaznych owadom zapylających poprzez wysiewanie mieszanek roślin miododajnych
Owady zapylające to nie tylko pszczoła miodna, która jest najlepiej poznanym zapylaczem, ale również bardzo liczna grupa pszczół samotnie żyjących, trzmieli, motyli oraz muchówek. Rola tych wszystkich owadów wydaje się być nadal niedoceniana.

Wielu z nas nie wie o istnieniu pszczół samotnie żyjących, odgrywających również bardzo dużą rolę w zachowaniu bioróżnorodności różnych ekosystemów. Badania przeprowadzone przez polskich naukowców na rzepaku ozimym wykazały, że oprócz pszczoły miodnej w zapyleniu tej rośliny uczestniczy ok. 100 gatunków dzikich pszczół. Do najważniejszych rodzin pszczół samotnie żyjących należą: lepiarkowate, pszczolinkowate, smulikowate i miesierkowate. Do tej ostatniej rodziny należy murarka ogrodowa, gatunek, którego metoda hodowli została opracowane przez naukowców i obecnie jest szeroko wykorzystywany w produkcji rolniczej oraz sadowniczej.

Wysiewanie mieszanek roślin miododajnych zapewnia pożytek pszczołom miodnym, ale również zwiększa na tych terenach różnorodność pszczół dzikich i trzmieli. Poza wspomaganiem szerokiej grupy owadów zapylających, działania te zwiększają również różnorodność naturalnych wrogów szkodników upraw rolniczych. Skład tych mieszanek został ten ułożony, że kwitnące po sobie rośliny chętnie są odwiedzane przez owady zapylające i zapewniają im pożytek przez cały okres wegetacji roślin. Kwitnące mieszanki roślin przyciągają różne grupy zapylaczy, które są skuteczniejsze w zapylaniu roślin różniących się budową kwiatów, uzupełniają się nawzajem, gdyż maja różną budowę morfologiczną (w tym różną budowę języczków) oraz zachowanie. Dlatego dla zapewnienia optymalnego procesu zapylania, niezbędna jest różnorodność gatunkowa zapylaczy.

Owady zapylające przyczyniają się do zwiększenia uzyskanego plonu oraz poprawy parametrów jakościowych. Murarka ogrodowa zastosowana w uprawach sadowniczych wpływa na wzrost masy plonu, poprawę jakości i wielkości owoców oraz wzrost liczby nasion w owocach. Zastosowanie trzmieli do zapylania pomidorów zwiększa ich plonowanie z jednej roślin prawie dwukrotnie. Natomiast obecność zapylaczy w rzepaku powoduje skrócenie kwitnienia łanu, zwiększenie współczynnika zawiązywania nasion, wcześniejsze uformowanie i dojrzewanie łuszczyn oraz zwiększenie liczby i jakości zawiązywanych nasion w łuszczyn. Zapylanie przez owady zapylające zwiększa plonowanie roślin sadowniczo-jagodowych o 30-60%, koniczyny czerwonej 50-80%, lucerny 65%, esparcety 60%, ogórków 83%, gorczycy 60%, słonecznika i rzepaku 30%.

Bez naturalnego procesu zapylania około jedna trzecia roślin uprawnych musiałaby być zapylana w inny sposób, w przeciwnym razie produkcja żywności w oparciu o nie uległaby znacznemu obniżeniu, a spadek wydajności produkcji roślinnej sięgnąłby nawet 75%.

Mieszanki miododajne przyczyniają się do tworzenia naturalnych siedlisk owadów zapylających, a te zwiększają liczbę owadów zapylających, które efektywniej zapylają uprawy. Są również naturalnym siedliskiem dla małych ssaków i ptaków oraz uproszczają zarządzanie uprawami. Kwalifikują również do dopłat rolnośrodowiskowych oraz tworzą bardziej zrównoważony system gospodarki rolnej.

Prof. dr hab. Bożena Kordan, Katedra Entomologii, Fitopatologii i Diagnostyki Molekularnej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, bozena.kordan@uwm.edu.pl
UWAGA !!!!!!!!!Foty masz w majlu (trzeba wydłubać z tekstu)