Fuzarioza kolb i jej występowanie w Polsce w latach 2008-2016

W literaturze podaje się, że straty w plonach ziarna powodowane przez fuzariozę sięgają średnio 10 proc., lecz w niektóre lata, sprzyjające rozwojowi choroby, dochodzą nawet do 35 proc. Jeżeli straty te dodatkowo skumulują się ze stratami spowodowanymi przez omacnicę prosowiankę to mogą przekroczyć nawet poziom 40-50 proc.

Rok 2008 był pierwszym, w którym występowanie grzybów z rodzaju Fusarium, powodujące porażenie kolb kukurydzy zostało objęte monitoringiem oceny szkodliwości w Polsce.

Metodologa obserwacji

Sprawcą choroby są grzyby z rodzaju Fusarium spp. (F. culmorum, F. graminearum, F. subglutinans, F. moniliformis, F. zeae). Grzyby zimują w glebie oraz w resztkach pożniwnych w postaci grzybni oraz zarodników przetrwalnikowych (chlamydospor). W warunkach wysokiej temperatury oraz wysokiej wilgotności powstają zarodniki konidialne przenoszone przez wiatr na rośliny.

Obserwacje należy przeprowadzić w okresie pełnej dojrzałości ziarniaków, bezpośrednio przed zbiorem (BBCH 89). Na plantacji o powierzchni do 1 ha, ocenia się kolby w czterech losowo wybranych miejscach pola, po 50 kolejnych roślin w rzędzie, lub po 25 roślin w dwóch rzędach, ogółem z 200 roślin. Na większych plantacjach należy zwiększyć proporcjonalnie liczbę analizowanych kolb. Na podstawie czego określa się liczbę oraz procent porażonych kolb.

Pojawienie się fuzariozy kolb kukurydzy ogranicza się poprzez jednokrotne opryskiwanie roślin zarejestrowanymi fungicydami od fazy trzeciego kolanka (BBCH 33) do fazy pełni kwitnienia (BBCH 67). Brak opracowanego progu ekonomicznej szkodliwości.

Wyniki badań

Porażenie kolb kukurydzy przez patogeny w latach 2008-2016 notowano powszechnie, ale w małym nasileniu. Początkowo chorobę obserwowano na terenie czternastu województw, oprócz opolskiego i świętokrzyskiego. Od roku 2012 do 2016 chorobę rok rocznie obserwuje się w dwunastu województwach z wyjątkiem pasa północnej Polski (województwa: pomorskie, zachodniopomorskie i warmińsko-mazurskie) oraz województwa świętokrzyskiego. Średnio dla kraju w okresie dziewięciolecia odnotowano 2,4 proc. porażonych kolb kukurydzy.

Najwięcej porażonych plantacji kukurydzy przez chorobę obserwowano w latach: 2010 (średnio 4,1 proc. porażonych kolb kukurydzy), 2014 (średnio 3,0 proc.) oraz w latach 2013 i 2016 (średnio 2,4 proc.), a najmniej chorobę odnotowano w roku 2012 (średnio 1,7 proc.).

Większe nasilenie choroby grzybowej na kukurydzy, w latach 2008-2016 monitorowano w województwach: opolskim, gdzie porażonych zostało średnio od 4,7 proc. do 8,4 proc. (2014 r.) kolb kukurydzy; mazowieckim, średnio od 4,6 proc. do 7,6 proc. (2010 r.); lubelskim, średnio od 2,5 proc. do 7,5 proc. (2008 r.), zachodniopomorskim, średnio od 3,0 proc. do 7,2 proc. (2010 r.); dolnośląskim, średnio od 3,3 proc. do 6,8 proc. (2013 r.); lubuskim, średnio od 2,9 proc. do 6,2 proc. (2010 r.); pomorskim, średnio 5,0 proc. (2010 r.); kujawsko-pomorskim, średnio od 2,1 proc. do 4,1 proc. (lata 2013 i 2014); małopolskim, średnio od 2,9 proc. do 3,5 proc. (2009 r.); wielkopolskim, średnio od 3,0 proc. do 3,2 proc. (2013 r.) oraz podkarpackim, średnio od 2,0 proc. do 2,5 proc. (2014 r.). Najmniejsze nasilenie fuzariozy kolb kukurydzy w okresie prowadzenia monitoringu odnotowano na terenie województwa śląskiego średnio 0,2 proc.

Podsumowanie

Porażenie kolb kukurydzy przez grzyby z rodzaju Fusarium spp. notuje się powszechnie na ternie dwunastu województw, ale w małym nasileniu.
Najwięcej porażonych kolb kukurydzy przez chorobę odnotowano w latach 2010 i 2014. Szkodliwość fuzariozy kolb kukurydzy na plantacjach kukurydzy kształtuje się na poziomie średniej z wielolecia (2,4 proc.).

W roku 2016, podobnie jak w latach poprzednich (dziewiąty rok), fuzarioza kolb kukurydzy była objęta rejestracją szczegółową.

W roku 2017 należy przeprowadzić dokładnie lustracje polowe plantacji kukurydzy pod katem występowania choroby zwłaszcza w rejonach Polski zachodniej i południowo-wschodniej.

Obecnie nie ma preparatów zarejestrowanych w kukurydzy do zwalczania fuzariozy. Zaprawianie nasion zaprawą Vitavax 200 FS lub Sorax T 500 FS (s. czynna karboksyna + tiuram) może w niewielkim stopniu chronić młode rośliny przed fuzaryjnymi chorobami zgorzelowymi kukurydzy w okresie 3-4 tygodni.

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 9 (324) wrzesień 2017