Budowanie sieci współpracy, gospodarstwa opiekuńcze

Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie wypracował główne założenia koncepcji gospodarstw opiekuńczych, którego efektem jest realizacja projektu pn. „Gospodarstwa opiekuńcze — budowanie sieci współpracy”. Projekt powstałe we współpracy z Wojewódzkimi Ośrodkami Doradztwa Rolniczego.

Czym jest gospodarstwo opiekuńcze?

Jest formą gospodarowania polegającą na łączeniu działalności gospodarczej z opieką nad osobami potrzebującymi wsparcia. Elementem istotnym w gospodarstwie opiekuńczym jest korzystanie z zasobów gospodarstwa do prowadzenia działań o charakterze terapeutycznym, integracyjnym i opiekuńczym.

Celem podejmowanych działań jest ułatwienie włączenia społecznego osób przebywających w danym gospodarstwie opiekuńczym. W procesie powstawania takiej placówki, a w efekcie prawidłowego jej funkcjonowania, udział mogą brać rolnicy lub osoby będące domownikami gospodarstwa rolnego.

Wyróżniamy dwie możliwe formy świadczenia takich usług: jako podmiot ekonomii społecznej (fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia socjalna) oraz jako działalność gospodarcza.

Kto może być klientem gospodarstwa?

Usługi mogą być świadczone dla różnych grup wymagających wsparcia:

— seniorzy
— niepełnosprawni fizycznie i intelektualnie
— bezrobotni
— osoby chorujące psychicznie
— osoby wymagające reintegracji społecznej
— osoby walczące z uzależnieniem
— tzw. „trudna młodzież”

Należy pamiętać, że wybór grupy docelowej w największej mierze zależy od osób, które takie gospodarstwo będą prowadzić. Na obecnym etapie rozwoju gospodarstw opiekuńczych zachęca się do tworzenia gospodarstw świadczących usługi osobom starszym (powyżej 65 roku życia nieaktywnych zawodowo bądź niesamodzielnych).

Przesłanki rozwoju usług opiekuńczych

Rozwoju rolnictwa opiekuńczego możemy dopatrywać się u dwóch przyczynach. W pierwszej kolejności związany jest z poszukiwaniem nowych źródeł dochodu dla gospodarstw rolnych. Rozwijający się proces globalizacji oraz dezagraryzacji zmusza rolników i domowników do podejmowania dodatkowej pracy, niezwiązanej z działalnością rolniczą. Z ekonomicznego punktu widzenia rozwój gałęzi rolnictwa społecznego pozwoliłby nie tylko na uzyskanie dodatkowego źródła dochodu, ale także spowodowałby rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich a w efekcie zmniejszenie bezrobocia.

Drugą przyczyną jest zmieniający się popyt na usługi opiekuńcze. Główny Urząd Statystyczny prognozuje, że do końca 2050 roku odsetek osób starszych (65+) na obszarach wiejskich wyniesie 30 proc., a na obszarach miejskich aż 35 proc. Wnioskując, popyt na usługi opiekuńcze będzie w najbliższych latach wzrastać.

Formy organizacyjne

Rekomenduje się, aby gospodarstwa opiekuńcze przyjmowały formy organizacyjne charakterystyczne dla jednostek pomocy społecznej.

W związku z tym wyróżniamy:

— Dzienny dom pobytu — ośrodek wsparcia, w którym świadczy się pomoc osobom samotnym, powyżej 60 roku życia, które z przyczyn losowych wymagają pomocy z zakresu usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych lub posiłku. DDP mogłyby funkcjonować zarówno jako podmiot ekonomii społecznej oraz jako działalność gospodarcza.

— Rodzinny dom pomocy — forma usług opiekuńczych oraz bytowych świadczonych przez osobę w jej miejscu zamieszkania całodobowo dla nie mniej niż 3 i nie więcej niż 8 osób wymagających wsparcia. RDP wymagają współpracy z samorządem gminnym, bowiem podopieczni kierowani są w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez kierownika ośrodka pomocy społecznej. W zależności od sytuacji finansowej podopiecznego samorząd finansuje w części lub w całości jego pobyt. Pensjonariusze, którzy nie otrzymują wsparcia finansowego, zobowiązani są do samodzielnego opłacania pobytu.

— Placówka całodobowej opieki prowadzona w ramach działalności gospodarczej opieka w tego typu placówce polega na świadczeniu usług z uwzględnieniem stanu zdrowia, sprawności fizycznej oraz intelektualnej a także indywidualnej potrzeby i możliwości danej osoby. Zakres usług obejmuje usługi bytowe (zapewnienie miejsca pobytu, wyżywienia, utrzymania czystości) i usługi opiekuńcze (udzielanie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych, pielęgnację, opiekę higieniczną, kontakt z otoczeniem). Placówki całodobowe nie wymagają ścisłej współpracy z samorządem.

Możliwości wsparcia finansowego

W pierwszej kolejności osoby zainteresowane rozpoczęciem działalności gospodarczej świadczącej usługi opiekuńcze mogą starać się o wsparcie w ramach wdrażania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 z Poddziałania „Pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich” — typ operacji „Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej”.

W drugiej, osoby zainteresowane jedną z form ekonomii społecznej mogą starać się o pozyskanie środków z programów rządowych, których celem jest wspieranie aktywności seniorów, oraz w ramach projektów finansowanych przez Unię Europejską.

inż. Joanna Kazberuk
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Olsztynie

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 3 (318) 8 marca 2017 r