Produkcja pasz na trwałych użytkach zielonych jest 1,5-2-krotnie tańsza niż na gruntach ornych. Potencjał łąk i pastwisk w Polsce jest niewykorzystywany. Udział użytków zielonych w strukturze użytków rolnych w Polsce jest mały i stanowi on ok. 21,5 proc. powierzchni. Poza Węgrami jest to najniższy wskaźnik w Europie.
Degradacja oznacza niższe plony
Odpowiednio utrzymane oraz pielęgnowane TUZ mogą dawać plony na poziomie około 8-10 t suchej masy na ha, o optymalnej wartości pokarmowej oraz dobrej smakowitości. Uzyskanie takich plonów jest możliwe jedynie na łąkach i pastwiskach o odpowiednim składzie botanicznym runi.
Ważny odczyn gleby
Duży udział roślin bobowatych w runi wymaga bardziej zasadowego odczynu gleb (wyższe wartości pH), zarówno mineralnych, jak i organicznych. Odczyn gleb należy poprawiać poprzez jesienne wapnowanie, w ilościach zależnych od pH oraz zawartości węgla w glebie. Dawki wapna, w przeliczeniu na CaO należy stosować rosnąco ze wzrostem zawartości węgla w glebach. W renowacji metodą nawożenia oraz podsiewu, ze względu na ryzyko uszkodzenia starej darni, nie zaleca się stosowania tlenkowej formy wapna, lecz węglanową lub węglanowo-magnezową. W warunkach tzw. pełnej uprawy (ponownej) dopuszcza się stosowanie tlenkowej formy wapna po orce.
Sposoby odnawiania TUZ-ów
W zależności od stopnia degradacji oraz warunków siedliskowych odnawianie trwałych użytków zielonych można przeprowadzić jedną z trzech metod:
— nawożenia i racjonalnego użytkowania,
— podsiewu (tradycyjnie lub z użyciem specjalistycznych siewników),
— ponownej uprawy.
Metoda nawożenia i racjonalnego użytkowania
Metodę tą stosuje się, gdy stosunki wodne są właściwie uregulowane; w runi występuje co najmniej 20-30 proc. wartościowych traw i roślin bobowatych; udział uciążliwych chwastów tworzących kępy oraz rozłogi, a także azoto- i potasolubnych nie przekracza 10 proc.; TUZ jest położony na terenach falistych, gdzie stosowanie innych metod (takich jak podsiew lub orka) jest utrudnione lub niemożliwe oraz istnieje niebezpieczeństwo erozji gleby. Metodę tą stosuje się, gdy mała produktywność runi jest spowodowana głównie niedoborem składników pokarmowych lub ich niewłaściwymi proporcjami. Jeżeli to konieczne, należy uregulować pH gleby.
Wady metody nawożenia: powolna sukcesja wartościowych gatunków traw i roślin bobowatych po zastosowanym nawożeniu; efekty plonotwórcze dopiero w drugim lub trzecim roku.
Metoda podsiewu
Stosuje się, gdy: odnawiana powierzchnia jest wyrównana; udział wartościowych gatunków traw oraz roślin bobowatych w runi jest niewielki; duży jest udział roślin o małej wartości paszowej; występuje nadmierny, ponad 40 proc. udział chwastów; udział uciążliwych chwastów tworzących kępy oraz rozłogi nie przekracza 20 proc.; darń uległa uszkodzeniu w czasie zimowania lub ucierpiała podczas długotrwałej stagnacji wody. Warunkami udanego podsiewu są: ograniczenie konkurencyjności starej darni sposobami mechanicznymi lub chemicznymi; uwilgotnienie gleby optymalne dla wzrostu młodych siewek roślin; dobór odpowiednich gatunków roślin; utrzymanie optymalnego odczynu gleby lub doprowadzenie do niego; odpowiednie nawożenie z ograniczeniem azotu.
Mechaniczne sposoby niszczenia starej darni
W tradycyjnych sposobach powierzchniowej uprawy stosuje się ciężką bronę lub glebogryzarkę. Brony zębowe na glebach lekkich lub średnich stosuje się dwu- lub trzykrotnie wzdłuż, na skos lub w poprzek łąki. Na glebach średnich oraz ciężkich skuteczniejszym sposobem jest dwukrotne zastosowanie brony talerzowej. Przyjmuje się, że przygotowana do podsiewu jest powierzchnia pozbawiona darni w około 50 proc. Gryzowanie niszczy i rozdrabnia darń, mieszając jej pozostałości z glebą.
Chemiczne metody niszczenia starej darni
W zależności od rodzaju zachwaszczenia stosuje się chemiczne metody niszczenia starej darni herbicydami selektywnymi lub totalnymi. Najskuteczniejszym sposobem ograniczenia zachwaszczenia podczas renowacji metodą podsiewu jest zastosowanie herbicydów. Obecność w runi wartościowych traw oraz duży udział (30-50 proc.) ziół i chwastów, takich jak: brodawnik jesienny, gęsiówka piaskowa, gwiazdnica pospolita, jaskier ostry, jaskier rozłogowy, krwawnik pospolity, mniszek pospolity, ostrożeń polny, pokrzywa zwyczajna, szczaw kędzierzawy, szczaw tępolistny, szczaw zwyczajny, sit rozpierzchły, sit skupiony i inne, wymaga użycia właściwego herbicydu selektywnego, który nie zniszczy wartościowych traw.
Po usunięciu obumarłych roślin stosuje się 100 proc. normy wysiewu zalecanej przy pełnej uprawie. W zwalczaniu sitów rozpierzchłego i skupionego, stosuje się ww. herbicydy, gdy rośliny odrosną powyżej 10 cm po jesiennym lub wczesnowiosennym wykoszeniu
Podsiew bezpośredni
Siew nasion można wykonać ręcznie lub z wykorzystaniem siewników zbożowych po podwieszeniu redlic. Używając siewnika do podsiewu roślinami bobowatymi, należy zastosować balast (trociny lub piasek zmieszany z nasionami), celem równomiernego wysiewu oraz nie przekroczenia przyjętej jego normy. Następnie konieczne jest wałowanie gładkim wałem w celu dociśnięcia nasion do podłoża i uzyskania lepszego podsiąku wody do górnej warstwy gleby. W nowoczesnych sposobach podsiewu nasiona wprowadza się bezpośrednio do gleby. Do tego celu wykorzystuje się specjalistyczne siewniki. Wyróżnia się dwa główne ich typy: agregaty rotacyjne pasmowo-gryzujące oraz szczelinowe — nacinające darń. W siewnikach szczelinowych znajdują się redlice nacinające (krojem talerzowym lub nożem) starą darń i w miejscu nacięcia (szczeliny) wprowadzające nasiona. W agregatach rotacyjnych pasmowo gryzujących starą darń (około 50 proc.) nasiona wprowadza się do gleby jednocześnie z pasmowym gryzowaniem darni za pomocą mikrogryzarek. Skuteczność podsiewu tymi agregatami zależy od warunków wilgotnościowych oraz rodzaju gleby.
Korzyści, zalety i wady podsiewu
Korzyści wynikające z zastosowania siewu bezpośredniego w darń to: zmniejszenie czasochłonności i energochłonności prac; koszty zabiegu mniejsze niż podsiewu tradycyjnego; dobre umieszczenie nasion w glebie; równoczesna poprawa jakości i ilości plonu; lepsze wykorzystanie opadów oraz ich retencji w glebie; możliwość zagospodarowania terenów o małej miąższości gleby oraz narażonych na erozję.
Pełna uprawa
Odnawianie metodą pełnej uprawy stosuje się po radykalnej zmianie stosunków wodnych lub gruntownym porządkowaniu terenu użytku zielonego oraz gdy w runi licznie występują gatunki tworzące kępy (turzyce, sity, śmiałek darniowy).
W przypadku inwazyjnego pojawienia się chwastów dwuliściennych dopuszcza się oprysk herbicydem selektywnym.
Co decyduje o powodzeniu?
Główne wady renowacji runi metodą pełnej uprawy to duża praco- oraz energochłonność; uruchamianie dużego ładunku głównie azotu, w wyniku rozkładu zgromadzonej masy organicznej (nadziemnej i podziemnej) oraz masowe wypadanie siewek w razie wystąpienia suszy.
Degradacja TUZ jest następstwem zmian warunków wzrostu i rozwoju roślin.
Czynniki edaficzne (degradacja siedliska glebowego):
— wyjaławianie się gleby ze składników pokarmowych,
— postępujący wzrost zakwaszenia gleby,
— podtopienia, zabagnienia, długotrwałe zalewy (szczególnie w okresie wegetacji),
— przesuszenie w wyniku nadmiernego obniżenia poziomu wód gruntowych, zwłaszcza w glebach organicznych,
— niszczenie darni przez dzikie zwierzęta (dziki, krety, nornice oraz inne);
Czynniki klimatyczne:
— wysokie temperatury powietrza oraz silne przesychanie gleby słabo zadarnionej powierzchni,
— przymrozki późnowiosenne oraz wczesnojesienne;
Czynniki antropogeniczne (red.: związane pośrednio lub bezpośrednio z działalnością człowieka):
— wadliwa regulacja stosunków powietrzno-wodnych,
— brak konserwacji urządzeń melioracyjnych,
— brak nawożenia lub jego niski poziom, niedostateczny w warunkach aktualnej zasobności,
— zbyt wysokie nawożenie lub niewłaściwe sposoby aplikacji nawozów naturalnych (obornika, gnojowicy lub gnojówki) w gospodarstwach o dużej obsadzie bydła,
— zbyt późny termin zbioru,
— zbyt niskie koszenie,
— wieloletnie jednostronne użytkowanie kośne lub pastwiskowe,
— pozostawienie nieskoszonej runi lub niedojadów,
— zaniechanie użytkowania.
Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie
rolniczeabc@rolniczebac.pl
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez