Wsparcie z PROW dla producentów lokalnej żywności

Warmia i Mazury są regionem wręcz stworzonym do prowadzenia działalności rolniczej — ponad 50 procent powierzchni województwa to użytki rolne. Jednak w skali całego regionu mamy do czynienia z z dużym zróżnicowaniem skali produkcji rolniczej. Na jednym z biegunów jest rolnictwo wielkotowarowe, które produkuje na skalę masową. Na drugim biegunie są natomiast niewielkie gospodarstwa, utrzymujące tradycyjny, często wielokierunkowy system produkcji na niezbyt dużą skalę. Na szczególną uwagę zasługują gospodarstwa prowadzące produkcję w systemie ekologicznym. Jest ich całkiem sporo — na 26 tysięcy zarejestrowanych w Polsce gospodarstw ekologicznych aż 4 tysiące produkują na Warmii i Mazurach. Planując długofalowe wsparcie rozwoju obszarów wiejskich trzeba wziąć pod uwagę wielopostaciową strukturę gospodarstw i próbować pogodzić interesy wszystkich prowadzących działalność rolniczą.

Długofalowe prace widać w nowym PROW

Na rzecz promocji żywności lokalnej i tradycyjnej nasz region wykonał ogromną pracę już podczas poprzedniego okresu finansowania PROW 2007-2013. Były organizowane różnego typu działania promujące powrót do tradycyjnych smaków i przetwarzania żywności, a także propagujące skrócenie drogi żywności od pola do stołu.

Obecnie zaczął się kolejny okres finansowania PROW 2014-2020. Podczas realizacji programu będą prowadzone działania koncentrujące się na produkcji i jej charakterze, dystrybucji żywności oraz na statusie rolnika i producenta. Przyjęte ostatnio zmiany w prawodawstwie umożliwiają rolnikom legalną sprzedaż żywności tradycyjnej bezpośrednio w gospodarstwach i na targowiskach. Wsparcie produkcji powinno przynosić wyraźny dochód dla niemałej grupy producentów i rolników. Ale też chodzi o spowodowanie sytuacji, abyśmy utrwalali to, co w zachodniej Europie jest normą — zaopatrywanie się na targach i rynkach, korzystanie z wartościowej żywności, co przełoży się na zdrowie społeczeństwa. Nowy PROW na lata 2014-2020 jeszcze silniej będzie wspierał rozwój żywności wysokiej jakości.

Jakość wyprodukowanej żywności jest kluczem

Wielkość rynku produktów lokalnych pochodzących bezpośrednio z rolnictwa to około 0,7-1 miliarda złotych. Ta wielkość rośnie wraz ze wzrostem zainteresowania konsumentów, którzy coraz chętniej powracają do tradycyjnych smaków. Jakimi kryteriami kierują się klienci podczas wyboru produktów lokalnych. Ważne są dla nich przede wszystkim walory smakowe oraz upodobania osobiste, często chcą powrócić do smaków, które pamiętają z dzieciństwa. Istotna jest również świeżość wyrobów, którą klienci doskonale odróżniają od trwałości. Coś, co ma trzy miesiące czy pół roku trwałości nie jest dla nich świeże, choć jest przecież jak najbardziej zdatne do spożycia. Naturalny, lokalny świeży produkt ma bardzo krótką drogę od pola do stołu. Produkt lokalny jest niedawno wyprodukowany i sprzedawany blisko miejsca wytworzenia — to dla konsumentów wyznacznik świeżości. Kolejne kryteria, jakimi kierują się konsumenci, to naturalne pochodzenie (czyli produkt nie jest wyprodukowany w wielkim zakładzie przetwórczym), a także dbałość o zdrowie swoje i swojej rodziny — naturalne, lokalne produkty to mniejsze ryzyko wystąpienia alergii oraz pewność spożywania żywności bez dodatku polepszaczy smaków, konserwantów czy innych chemicznych wspomagaczy.

Bardziej precyzyjne kierowanie strumienia pieniędzy

Jak widać, zainteresowanie ze strony konsumentów jest. A jak to wygląda po stronie producentów, czyli rolników? Wielu z nich z różnych przyczyn nie podejmuje się produkowania żywności naturalnej, na niewielką skalę. Dlaczego? Powodów podają całkiem sporo — jedne są realne, inne bardziej związane są ze stereotypowym myśleniem bądź brakiem wiedzy. Tymczasem w ramach nowego PROW 2014-2020 rolnicy mogą liczyć na wszechstronne wsparcie, a programów i działań jest tyle, że każdy producent, zarówno spory, jak i niewielki, na pewno znajdzie coś na miarę swoich potrzeb.

Aktualny Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 jest tak sprofilowany, aby konkretna pomoc trafiała do określonych grup beneficjentów. Widoczne jest bardziej precyzyjne kierowanie strumienia pieniędzy na poszczególne grupy w rolnictwie, natomiast nie ma wykluczenia — podział na działania nie powoduje wykluczenia żadnej z grup producentów. Każdy rolnik czy przetwórca może więc wybrać działanie i dofinansowanie skrojone na miarę własnych potrzeb.

Działanie dotyczy przetwórstwa oraz wprowadzania do obrotu na poziomie handlu hurtowego produktów żywnościowych. Inwestycje w przetwórstwie obejmą: mleko, mięso (z wyłączeniem uboju na dużą skalę), owoce i warzywa (z wyłączeniem napojów winopodobnych i winopochodnych), zboża (oprócz produkcji słodu), ziemniaki, jaja, miód, len i konopie, rośliny oleiste, wysokobiałkowe, przetwórstwo produktów rolnych na cele energetyczne, usługowe zamrażanie, przechowywanie produktów rolnych. Warunkiem będzie jednak, by produkt, który jest wynikiem przetwarzania, również był produktem rolnym.

Działanie obejmie również inwestycje w sprzedaż hurtową: owoców i warzyw, kwiatów i roślin, mleka i wyrobów mleczarskich, mięsa i wyrobów z mięsa, zbóż, rzepaku, szyszek chmielowych, materiału siewnego roślin rolniczych i warzywnych. Operacje nie będą mogły dotyczyć sprzedaży detalicznej. Wyjątkiem są jednak rolnicy, którzy składają wnioski w naborze tematycznym dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych.

Beneficjentami działania mogą być osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które posiadają zarejestrowaną działalność w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych albo działają jako mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwa. Przyznanie pomocy będzie obwarowane kilkoma warunkami. Po pierwsze, wnioskodawca musi być zdolny do realizacji i utrzymania przedsięwzięcia. Dotację można otrzymać wyłącznie wtedy, gdy realizacja inwestycji nie jest możliwa bez udziału środków publicznych. Po drugie, wnioskodawca zobowiązuje się do zaopatrywania w co najmniej połowę surowców na podstawie umów długoterminowych (min. 3-letnich) z producentami, grupami lub organizacjami producentów, związkami grup lub zrzeszeniami organizacji producentów oraz podmiotami wstępnie przetwarzającymi produkty rolne. Po trzecie, inwestycja musi spełniać wymogi określone przepisami prawa. Po czwarte, zakłady muszą spełniać obowiązujące standardy higieniczno-sanitarne, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt. I po piąte — dla inwestycji zakładających wzrost produkcji trzeba mieć udokumentowaną bazę surowcową oraz możliwość zbytu.

Wsparcie w ramach działania można będzie otrzymać na:
— budowę, modernizację lub przebudowę budynków produkcyjnych, magazynowych i budowli wchodzących w skład infrastruktury zakładów przetwórstwa,
— zakup lub instalację maszyn lub urządzeń do przetwarzania, magazynowania lub przygotowywania produktów do sprzedaży,
— zakup lub instalację aparatury pomiarowej i kontrolnej oraz sprzętu służącego do sterowania produkcją,
— zakup lub instalację urządzeń służących poprawie ochrony środowiska,
— zakup oprogramowania służącego do zarządzania przedsiębiorstwem oraz sterowania procesem produkcji i magazynowania,
— wdrażanie systemów zarządzania jakością,
— opłaty za patenty i licencje,
— koszty ogólne — np. przygotowanie dokumentacji technicznej projektu czy biznesplanu.

W ramach działania można otrzymać pomoc w wysokości maksymalnie 50 procent kosztów kwalifikowalnych. W okresie realizowania programu maksymalna pomoc, jaką będzie mógł otrzymać jeden beneficjent to 3 miliony złotych, a grupa producentów — 15 milionów złotych. Minimalna wysokość pomocy na realizację jednej operacji — 100 000 zł. Rolnicy składający wnioski w zakresie przetwórstwa produktów rolnych — maksymalna wysokość pomocy 300 000 zł.

2. Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej na rzecz rozwoju małych gospodarstw (Restrukturyzacja małych gospodarstw).

O wsparcie w ramach tego działania będą mogli ubiegać się rolnicy będący osobami fizycznymi ubezpieczonymi na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników i w pełnym zakresie, jako rolnicy, prowadzący wyłącznie działalność rolniczą. Pomoc będzie przyznawana na restrukturyzację gospodarstw w kierunku produkcji żywnościowych i nieżywnościowych produktów rolnych oraz na zasadnicze zmiany w gospodarstwie, które mają na celu poprawę jego konkurencyjności i zwiększenie jego rentowności poprzez wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa do co najmniej 10 tys. euro, przy czym wzrost ten musi wynosić najmniej 20 procent wartości wyjściowej.

Pomocy nie przyznaje się na inwestycje dotyczące plantacji roślin wieloletnich na cele energetyczne oraz niektórych działów specjalnych produkcji rolnej, np. hodowli zwierząt laboratoryjnych, ryb akwariowych, psów rasowych, kotów rasowych. Pomocy nie otrzymają również osoby, które są beneficjentami jednego z działań: „Ułatwianie startu młodym rolnikom”, „Modernizacji gospodarstw rolnych”, „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”, „Modernizacji gospodarstw rolnych”, „Premia dla młodych rolników”, „Premia na rozpoczęcie działalności pozarolniczej”.

Aby móc skorzystać ze wsparcia, wnioskodawca musi prowadzić na terytorium Polski działalność rolniczą w celach zarobkowych w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej. Gospodarstwo rolne wnioskodawcy nie może mieć wielkości ekonomicznej wyższej niż 10 tysięcy euro. Składający wniosek musi też przedłożyć biznesplan dotyczący rozwoju gospodarstwa, w którym wykaże wzrost wielkości ekonomicznej do poziomu co najmniej 10 tysięcy euro, przy czym wzrost ten musi być na poziomie co najmniej 20 procent wartości wyjściowej.

W ramach działania można uzyskać premię w wysokości do 60 tysięcy złotych, wypłacaną w dwóch ratach. Pierwsza rata — 80 procent wartości premii, a druga rata — 20 procent wysokości premii, jest uzależniona od prawidłowej realizacji biznesplanu. Beneficjent pomocy ma obowiązek prowadzić gospodarstwo przez kolejne 5 lat od wypłaty drugiej raty i utrzymywać założoną wielkość ekonomiczną.

Działanie realizowane będzie w ramach czterech poddziałań: wsparcia przygotowawczego, wsparcia na wdrażanie operacji w ramach strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność, przygotowania i realizacji działań w zakresie współpracy z LGD oraz wsparcia na rzecz kosztów bieżących i aktywizacji. Intensywność pomocy wynosi do 100 proc. kosztów kwalifikowalnych operacji, w zależności od kategorii beneficjenta, rodzaju operacji oraz zapisów Lokalnej Strategii Rozwoju. Pomoc przyznawana w związku z działalnością gospodarczą będzie miała charakter pomocy de minimis.

Pierwszeństwo w przyznaniu pomocy będą miały działania innowacyjne, przewidujące zastosowanie rozwiązań sprzyjających ochronie środowiska, generujące nowe miejsca pracy (obowiązkowo w przypadku operacji związanych z przedsiębiorczością), realizowane przez podmioty zakładające działalność, której podstawę będą stanowiły lokalne produkty rolne, a także ukierunkowane na zaspokojenie potrzeb grup defaworyzowanych.

W ramach tego działania będzie można uzyskać 500 000 złotych pomocy na utworzenie inkubatora przetwórstwa lokalnego.