Kategoryzacja stad sposobem na wirusa ASF?

Choć początkowo panika hodowców i służb weterynaryjnych zapowiadała prawdziwą epidemię, w rzeczywistości rozprzestrzenianie wirusa odbywa się dużo wolniej niż zakładano. W latach 2014-2015 w całym kraju stwierdzono trzy ogniska ASF u trzody chlewnej oraz 46 przypadków choroby u dzików (stan na 8 kwietnia 2015 r.). Wszystkie przypadki i ogniska zostały wykryte na niewielkim obszarze pięciu gmin w dwóch powiatach. To niewiele w skali całego kraju. Wirus rozprzestrzenia się powoli, gdyż głównymi nosicielami są dziki — a te nie przemieszczają się na znacznych obszarach, prowadzą raczej osiadły tryb życia.

Nowe plany służb weterynaryjnych

Od ubiegłego roku hodowców trzody chlewnej obowiązuje program bioasekuracji, który ma zminimalizować ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa ASF. Ale to nie wszystko. Służby weterynaryjne planują także wprowadzenie kategoryzacji dla gospodarstw utrzymujących świnie. Kategoryzacja będzie obowiązywała nie tylko na terenach, które dotknięte są ograniczeniami w związku z występowaniem ASF, ale na terenie całego kraju. Program kategoryzacji ma wzmocnić bariery przeciwepizootyczne, które stanowią pierwszą linię obrony nie tylko w kwestii ASF, ale też przeciwko innym czynnikom chorobotwórczym, które powodują groźne i uciążliwe choroby świń. W programie kategoryzacji chodzi również o to, by chronić populację trzody chlewnej przed dzikimi zwierzętami, które mogą być nosicielami wirusa.

Kategorie o różnym poziomie bioasekuracji

Kategoryzacja ma objąć gospodarstwa zarówno komercyjne, jak i niekomercyjne i to bez względu na ilość hodowanych w nich świń. Dla wszystkich kategorii gospodarstw zostaną ustalone minimalne wymogi, które będą musieli spełniać ich właściciele. Będą one dotyczyły między innymi zasad przemieszczania się świń pomiędzy gospodarstwami należącymi do różnych kategorii, a także przemieszczania do innych miejsc, na przykład do rzeźni. Program kategoryzacji będzie wdrażany stopniowo — ma to potrwać około 5-6 lat.

Wszystkie gospodarstwa hodujące świnie zostaną podzielone na cztery kategorie, z których kategoria I będzie oznaczała najniższy poziom bioasekuracji, a kategoria IV będzie miała najwyższy poziom bioasekuracji.

Kategoria I — gospodarstwa niekomercyjne, przyzagrodowe, w których bez względu na okres roku przetrzymuje się do 10 tuczników. Do tej kategorii należeć będą także gospodarstwa, w których hodowane są świnie na własne potrzeby właściciela. Przemieszczanie z gospodarstw I kategorii może odbywać się do rzeźni, w tym poprzez punkty skupu.

Kategoria II — wszystkie typy gospodarstw, także tuczarnie, stada zarodowe i chlewnie w cyklu zamkniętym, poza gospodarstwami z kategorii pierwszej. Przemieszczanie zwierząt z gospodarstwa będzie mogło odbywać się do rzeźni, punktu skupu (pod warunkiem, że w tym samym czasie nie znajdują się w nim świnie z gospodarstwa kategorii I), do miejsc gromadzenia zwierząt oraz do gospodarstw z kategorii I i II. Natomiast przemieszczanie zwierząt do gospodarstwa może odbywać się z gospodarstw kategorii II, III i IV. Wymagania dla kategorii II:
— materiał przechowywany w gospodarstwie, który jest użytkowany jako ściółka dla świń, ma być zabezpieczony przed dostępem dzikich zwierząt,
— wszystkie czynności przy obsłudze świń mają wykonywać osoby, które nie biorą udziału w polowaniach na zwierzęta łowne, chyba że od momenty polowania minęły trzy doby lub więcej,
— na teren gospodarstwa, w którym hodowana jest trzoda chlewna nie mogą być wwożone żadne części zastrzelonych lub martwych dzików,
— dostępu do świń nie mogą mieć psy i koty, konieczne jest zainstalowanie barier przeciwko gryzoniom,
— przez siedem dni od wprowadzenia świń do stada żadna ze świń nie może tego stada opuścić, z wyjątkiem zwierząt przeznaczonych bezpośrednio do uboju,
— przed wjazdem i wyjazdem z gospodarstwa muszą być wyłożone specjalne maty dezynfekcyjne,
— ogrodzenie gospodarstwa musi być odpowiednio wysokie i zabezpieczone przed ewentualnym dostaniem się do wnętrza dzików i innych dzikich zwierząt,
— do minimum należy ograniczyć wjazdy i wyjazdy z gospodarstwa. Konieczne jest prowadzenie dokumentacji wjazdów i wyjazdów oraz dopuszczanie wjazdu wyłącznie tych pojazdów, które mają udokumentowaną dezynfekcję.

Kategoria III — wszystkie typy gospodarstw (także tuczarnie, stada zarodowe i chlewnie w cyklu zamkniętym). Przemieszczanie zwierząt z gospodarstwa III kategorii będzie mogło odbywać się do gospodarstw należących do kategorii I, II i III, do rzeźni i miejsc gromadzenia zwierząt oraz do punktu skupu, pod warunkiem, że świnie będą przemieszczane do rzeźni lub gospodarstw kategorii I lub II, a także na różnego rodzaju wystawy i konkursy. Przemieszczanie zwierząt do gospodarstwa III kategorii będzie mogło odbywać się z gospodarstw kategorii III i IV. Wymagania dla kategorii III:
— ograniczenie do minimum wjazdów na teren gospodarstwa, prowadzenie dokumentacji wjazdów i wyjazdów, dopuszczanie wjazdu wyłącznie tych pojazdów, które mają udokumentowaną dezynfekcję,
— będzie określona minimalna odległość od gospodarstw I i II kategorii,
— stosowanie śluz dezynfekcyjnych dla pracowników i weterynarzy z możliwością pełnego umycia się,
— pracownicy obsługujący zwierzęta nie mogą mieć kontaktu ze świniami z gospodarstw I i II kategorii,
— udokumentowane pochodzenie oraz jakość zdrowotna materiału biologicznego,
— udokumentowane pochodzenie pasz oraz nowo zakupionych zwierząt,
— uniemożliwienie ptakom dostępu do pomieszczeń, w których znajdują się świnie.

Kategoria IV — to gospodarstwa o najwyższych standardach bioasekuracji. Przemieszczanie zwierząt z gospodarstw tej kategorii będzie mogło odbywać się do gospodarstw wszystkich kategorii, do rzeźni, do punktu skupu (pod warunkiem, że świnie będą przemieszczane do rzeźni lub gospodarstw kategorii I, II lub III, a także na wystawy lub konkursy (pod warunkiem, że świnie nie będą miały kontaktu ze zwierzętami pochodzącymi z gospodarstw kategorii I, II, III. Natomiast przemieszczanie zwierząt do gospodarstw IV kategorii będzie mogło odbywać się wyłącznie z gospodarstw należących do tej samej kategorii. Wymagania dla kategorii IV:
— osoby pracujące przy świniach nie mogą mieć kontaktu ze zwierzętami z gospodarstw kategorii innej niż IV,
— pasza do żywienia zwierząt ma pochodzić bezpośrednio z zakładu paszowego i być dostarczona transportem z tego zakładu lub przez zatwierdzonego pośrednika,
— każda dostawa świń musi najpierw na 21 dni trafić do wydzielonej stacji kwarantanny, w której będzie osobna obsługa, sprzęt oraz miejsce do przechowywania paszy,
— w gospodarstwie muszą powstać specjalne śluzy dla pojazdów z paszą i zwierzętami, aby te nie wjeżdżały bezpośrednio na teren gospodarstwa,
— gospodarstwo musi być objęte stałym nadzorem lekarsko-weterynaryjnym oraz mieć wdrożone plany profilaktyczne przeciwko chorobom zakaźnym i zaraźliwym.

Anna Banaszkiewicz, "Rolnicze ABC"

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 4 (295) 15 kwietnia 2015 r.