Ochrona chemiczna kukurydzy przed szkodnikami

Lokalną szkodliwością odznaczają się drutowce, rolnice, urazek kukurydziany, a także zwierzęta łowne (głównie dziki) oraz ptaki. Gatunkiem, który systematycznie zwiększa zasięg swojego występowania jest stonka kukurydziana, która od połowy 2014 roku nie jest już organizmem kwarantannowym. Na niektórych plantacjach poważne szkody mogą powodować również: śmietka kiełkówka, piętnówki oraz pędraki. Pozostałe szkodniki zwykle nie stanowią dużego zagrożenia dla wysokości plonu kukurydzy, niemniej gdy wystąpią licznie, wówczas takowe mogą się pojawić. Niezmiernie ważny pozostaje zatem systematycznie prowadzony monitoring ich występowania.

Ograniczona liczba zarejestrowanych preparatów

Bardzo duża liczba gatunków szkodliwych nie ma swojego odzwierciedlenia w aktualnym programie chemicznej ochrony kukurydzy, który jest skierowany jedynie przeciwko pięciu gatunkom: ptakom (efekt odstraszania), ploniarce zbożówce, mszycom, omacnicy prosowiance oraz stonce kukurydzianej (chrząszczom).

Po wycofaniu w 2013 roku z użycia imidachloprydu utracono możliwość chemicznego zwalczania szkodników glebowych: drutowców, pędraków i rolnic. Ponadto do znacznego ograniczenia liczby zwalczanych chemicznie szkodników kukurydzy doszło również w latach wcześniejszych w wyniku unijnego przeglądu substancji czynnych i procesu ich rerejestracji. Po tym przeglądzie utracono możliwość zwalczania w kukurydzy m.in. ploniarki gnijki, śmietki kiełkówki, błyszczki jarzynówki oraz zwójki chryzantemeczki. Na chwilę obecną trudno jest przewidzieć czy firmy fitofarmaceutyczne będą zainteresowane rejestracją preparatów do ograniczania liczebności innych gatunków poza pięcioma wymienionymi.

Obserwacje notujemy w dokumentacji

W związku z obowiązywaniem od 2014 roku zaleceń integrowanej ochrony roślin należy mieć na uwadze, że użycie preparatów chemicznych przeciwko szkodnikom powinno być poprzedzone dokładnym monitorowaniem ich pojawu, a zapisy z obserwacji muszą znaleźć się w dokumentacji. Będzie ona potrzebna na wypadek kontroli inspektorów PIORiN, którzy mogą oceniać jak wdrażana jest integrowana ochrona roślin w gospodarstwach i czy użycie insektycydów było uzasadnione. Do monitorowania pojawu i rozwoju szkodników na kukurydzy wykorzystuje się bezpośrednie obserwacje roślin, a także korzysta się m.in. z pułapek feromonowych, pułapek świetlnych, tablic lepowych, czy też naczyń chwytnych.

Gdy rok temu ploniarka uszkodziła rośliny

W odniesieniu do ploniarki zbożówki zaleca się, aby przy ustalaniu potrzeby jej chemicznego zwalczania bazować na ubiegłorocznych obserwacjach. Gdy w danym rejonie larwy tej muchówki uszkodziły w roku wcześniejszym średnio 15 proc. roślin, to zabieg chemiczny będzie uzasadniony. Do tego celu można wykorzystać ziarno siewne zaprawione preparatem Mesurol 500 FS stosowanym w dawce 1 l/100 kg ziarna, a który dodatkowo oddziałuje repelentnie na ptaki (red. odstraszająco). Można również w okresie, gdy rośliny rozwijają 2-3 liście wykonać zabieg opryskiwania kukurydzy z wykorzystaniem preparatu Proteus 110 OD w dawce 0,5 l/ha.

Najwyższa liczebność mszyc jest w połowie lipca

Na tych plantacjach, na których w bieżącym roku mszyce wystąpią w dużym nasileniu (powyżej średnio 300 osobników/roślinę) i gdy nie będą wykonywane w tym czasie inne zabiegi insektycydami, wówczas konieczne może być ich odrębne zwalczanie. W ostatnich latach najwyższa liczebność mszyc jest obserwowana w połowie lipca. Opryskiwanie roślin należy wykonać z wykorzystaniem jednego z preparatów: Arkan 050 CS lub Karate Zeon 050 CS lub Lambda CE Z 050 CS lub Wojownik 050 CS, które stosuje się w dawce 0,1 l/ha.

Na omacnice prosowiankę nawet dwa zabiegi

Jednym z najważniejszych zabiegów wykonywanych w kukurydzy jest zwalczanie omacnicy prosowianki. Jest ono konieczne na tych plantacjach, które leżą w rejonie, gdzie gąsienice w roku wcześniejszym uszkodziły co najmniej 15 proc. roślin w uprawie na ziarno lub 20-30 proc. w uprawie na kiszonkę i CCM, bądź też, gdy w trakcie bieżących obserwacji stwierdzi się 6-8 złóż jaj na 100 roślin.
Do zwalczania omacnicy prosowianki można zastosować insektycydy: Arkan 050 CS lub Karate Zeon 050 CS lub Lambda CE Z 050 CS lub Wojownik 050 CS, które stosuje się w dawce 0,2 l/ha. Można także użyć preparat: Karate 2,5 WG w dawce 0,20-0,40 kg/ha lub Sparviero w dawce 0,125 l/ha lub Proteus 110 OD w dawce 0,5 l/ha, a także Steward 30 WG, Sakarb 30 WG oraz Rumo 30 WG stosowane w dawce 0,125-0,15 kg/ha.

W zależności od stopnia zagrożenia ze strony gąsienic wykonuje się od jednego do dwóch zabiegów ochronnych. W rejonach silnie zagrożonych pierwszy zabieg chemiczny (dodatkowy) wykonuje się na przełomie pierwszej i drugiej dekady lipca, gdy zaczynają się liczne wylęgi gąsienic ze złóż jaj, natomiast drugie opryskiwanie roślin (podstawowy okres zwalczania) przeprowadza się pod koniec drugiej lub na początku trzeciej dekady lipca, w czasie masowych wylęgów szkodnika. Na plantacjach mniej zagrożonych wystarczające jest jednokrotne opryskiwanie roślin w podstawowym okresie zwalczania gąsienic.

Zwalcza się tylko chrząszcze stonki kukurydzianej

Ostatnim z gatunków, który można zwalczać chemicznie jest stonka kukurydziana. Aktualnie zarejestrowane insektycydy skierowane są jedynie przeciwko chrząszczom, niemniej dzięki ich użyciu można obniżyć liczbę samic składających jaja, co jest niezmiernie ważne zwłaszcza na plantacjach prowadzonych w monokulturze. Do zwalczania osobników dorosłych zarejestrowane są aktualnie: Proteus 110 OD w dawce 0,75 l/ha lub Steward 30 WG, Rumo 30 WG i Sakarb 30 WG stosowane w dawce 0,125-0,15 kg/ha. W zależności od zagrożenia wykonuje się jeden lub dwa zabiegi ochronne, które muszą być przeprowadzone w okresie licznego lotu chrząszczy. Pierwsze opryskiwanie roślin wykonuje się od drugiej połowy lipca do połowy sierpnia, natomiast drugie przeprowadza się 7-14 dni później.

Zanim zaczniesz zwalczać, poszukaj sprzymierzeńców

Przystępując do ochrony chemicznej przed szkodnikami należy dążyć do tego, aby w ciągu całego sezonu wegetacyjnego kukurydzy nie stosować kilkukrotnie tego samego insektycydu, gdyż może to doprowadzić z czasem do powstania zjawiska odporności. Konieczna jest rotacja substancji czynnych należących do różnych grup chemicznych. Ponadto należy zwracać uwagę na organizmy pożyteczne występujące na polu kukurydzy. Przykładowo, gdy w okresie masowego występowania mszyc stwierdzi się znaczny wzrost liczebności biedronek, złotookowatych, mszycarzowatych itp., wówczas warto rozważyć odstąpienie od ochrony chemicznej.

dr hab. inż. Paweł K. Bereś, Instytut Ochrony Roślin — Państwowy Instytut Badawczy, Terenowa Stacja Doświadczalna w Rzeszowie

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 4 (295) 15 kwietnia 2015 r.