Ochrona kukurydzy przed chorobami

Wzrost popularności kukurydzy wiąże się niestety ze wzrostem zagrożenia ze strony agrofagów, które mają dostęp do bogatej bazy pokarmowej, jaką ta roślina stanowi. Coraz większe znaczenie gospodarcze wśród agrofagów zaczynają stanowić choroby.

Choroby zmniejszają plon

Szacuje się, że choroby kukurydzy w skali kraju mogą powodować bezpośrednie ubytki w plonie ziarna w wysokości do 10-15 proc., a w połączeniu ze szkodnikami nawet do 20-30 proc. Duże znaczenie ma również ich pośrednia szkodliwość, związana ze spadkiem jakości ziarna, zwłaszcza jeżeli jest ono wykorzystywane na cele paszowe oraz w przetwórstwie. Ponadto niektóre patogeny, jak np. grzyby z rodzaju Fusarium, mogą wytwarzać mikotoksyny. Są to silne trucizny, których poziom zawartości w ziarnie i produktach wytwarzanych z kukurydzy jest poddawany kontroli.

Zagraża ponad 400 patogenów

Na stopień porażenia kukurydzy chorobami duży wpływ ma stosowanie uproszczeń agrotechnicznych, jakość materiału siewnego, ilość materiału infekcyjnego patogenów znajdująca się w glebie oraz w otoczeniu plantacji, żerowanie szkodników, a zwłaszcza przebieg warunków pogodowych.
Aktualnie szacuje się, że kukurydzy zagraża około 400 patogenów. Wśród nich najliczniejszą grupę stanowią grzyby patogeniczne odpowiedzialne za rozwój chorób grzybowych: zgorzeli siewek, zgnilizny korzeni i zgorzeli podstawy łodygi (tzw. fuzariozy łodyg), fuzariozy kolb kukurydzy, rdzy kukurydzy, drobnej plamistości liści, żółtej plamistości liści (tzw. helmintosporiozy) oraz głowni kukurydzy (guzowatej) i głowni pylącej kukurydzy.
Ponadto w ostatnich latach odnotowano lokalne porażenie kukurydzy przez organizm grzybopodobny odpowiedzialny za rozwój choroby szalonych wiech. Kukurydzę atakują też bakterie wywołujące bakteryjną plamistość liści kukurydzy, bakteryjne gnicie łodygi kukurydzy oraz zarazę liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy i sorga.
Obok grzybów i bakterii plon kukurydzy mogą również zmniejszyć wirusy wywołujące smugowatą mozaikę pszenicy na kukurydzy, mozaikę kukurydzy i żółtą karłowatość jęczmienia na kukurydzy. Na chwilę obecną choroby powodowane przez bakterie i wirusy nie stanowią jeszcze dużego zagrożenia.

Najpierw metody niechemiczne

W celu ograniczenia strat ilościowych i jakościowych w plonach powodowanych przez grzyby chorobotwórcze konieczne staje się kompleksowe ich zwalczanie z wykorzystaniem zarówno metod niechemicznych, jak i chemicznych.
Od 2014 roku do walki z agrofagami, w tym z chorobami kukurydzy wykorzystywana jest integrowana ochrona roślin. Kładzie ona bardzo duży nacisk na znajomość najważniejszych gatunków szkodliwych, w tym poprawność ich identyfikacji, znajomość biologii, szkodliwości oraz metod zwalczania włącznie z monitorowaniem pojawu. W ochronie tej pierwszeństwo stosowania mają metody niechemiczne takie jak: zakup kwalifikowanego materiału siewnego, dobór do uprawy odmian mniej podatnych na szkodniki i choroby (zwłaszcza na głownię kukurydzy, fuzariozę kolb i fuzariozę łodyg), płodozmian (z pominięciem zbóż jako przed- i poplonów), izolacja przestrzenna (np. od resztek pożniwnych kukurydzy), zbilansowane nawożenie (zwłaszcza azotem), zwalczanie chwastów, terminowy zbiór plonu, dokładne rozdrobnienie i głębokie przyoranie resztek pożniwnych, przedsiewne zabiegi mechaniczne gleby.

Użyj zapraw nasiennych

Nie zawsze jednak metody proekologiczne są w stanie obniżyć zagrożenie ze strony patogenów, stąd też konieczne może być użycie metody chemicznej. Jest ona skierowana przeciwko: zgorzeli siewek, głowni kukurydzy, głowni pylącej kukurydzy, fuzariozie kolb, drobnej plamistości liści, żółtej plamistości liści oraz rdzy kukurydzy.
Do ograniczania wczesnowiosennych patogenów wykorzystywane są zaprawy nasienne. Ich użycie ma głównie działanie profilaktyczne, gdyż na etapie siewów nie można sprecyzować czy dana choroba pojawi się czy też nie. Kluczową zatem rolę odgrywać tu będzie dokumentacja z poprzednich sezonów wegetacyjnych, która wskaże z jakimi problemami gospodarstwo zmagało się np. w roku wcześniejszym. Na tej podstawie można wstępnie prognozować czy dany patogen się pojawi, zwłaszcza jeżeli kukurydza uprawiana jest w monokulturze, gdzie ryzyko pojawu wielu patogenów wzrasta.
W większości przypadków kwalifikowany materiał siewny dostępny w sprzedaży jest już odgórnie zaprawiony jednym z wymienionych w tabeli preparatów. Jeżeli gospodarstwo dysponuje czystym ziarnem można zlecić jego usługowe zaprawienie jednym z zarejestrowanych fungicydów. Na tym etapie można także zlecić dodatkowe pokrycie ziarniaków zaprawą owadobójczą chroniącą rośliny m.in. przed ploniarką zbożówką oraz ptakami.

Preparaty nalistne

Obok zapraw nasiennych, od 2014 roku istnieje możliwość również nalistnego ograniczania takich chorób jak: fuzariozy kolb, rdzy kukurydzy, żółtej plamistości liści kukurydzy oraz drobnej plamistości liści kukurydzy. Do tego celu zarejestrowano dwa fungicydy wymienione w tabeli, które stosuje się zapobiegawczo oraz interwencyjnie.

Równolegle zwalczaj szkodniki

Aby w jak największym stopniu ograniczyć rozwój sprawców chorób należy także prowadzić zwalczanie niechemiczne oraz chemiczne szkodników, których żerowanie zwiększa podatność roślin na porażenie przez patogeny. Tylko połączenie różnych metod zwalczania agrofagów pozwoli skutecznie zabezpieczyć wysokość i jakość plonów kukurydzy.