Perz wydłużony

Nowy gatunek trawy wieloletniej został zaaklimatyzowany w Polsce, w Zakładzie Traw, Roślin Motylkowatych i Energetycznych Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego w Radzikowie i jest dostępny już od 2012 roku. Użyte do badań, pojedyncze nasiona rzadko występujących form dzikich perzu wydłużonego, pochodziły z pogranicza Azji i południowowschodniej Europy. W wyniku prac hodowlanych prowadzonych w podolsztyńskim Bartążku uzyskano nową odmianę o pożądanych cechach o nazwie ‘Bamar’.

Duże zainteresowanie i opłacalność uprawy

Wszystkie te walory sprawiają, że obserwuje się ogromne zainteresowanie uprawą odmiany ‘Bamar’. Podstawowe znaczenie ma przy tym wyjściowa produkcja biomasy na umiejętnie prowadzonych plantacjach. Stąd tak ważne jest właściwe prowadzenie plantacji na biomasę do spalania, które powinno zapewnić odbiorcom produkt o wysokiej jakości i maksymalny dochód. – Opłacalność prowadzenia plantacji na biomasę zależy głównie od dwóch czynników: wielkości zbieranych plonów i jakości biomasy – mówi Mieczysław Sowul członek zarządu Hodowli Roślin w Bartążku. – Trzecim czynnikiem niezależnym od rolnika jest cena rynkowa nasion, która początkowo może być wysoka, lecz w następnych latach powinna zmaleć – zapewnia współtwórca odmiany.
Wielkość zbieranych plonów zależy w dużej mierze od wiedzy i fachowego przygotowania plantatora do wykonywania określonych zbiegów we właściwych terminach. Przyczyni się to do jak najlepszego krzewienia roślin i wytworzenia dużej liczby pędów wegetatywnych już jesienią, a po zimie pędów generatywnych, zapewniając tym samym wysoki plon biomasy z jednostki powierzchni.

Charakterystyka botaniczna

Perz wydłużony jest trawą wieloletnią, bardzo trwałą i zbitokępową. W przeciwieństwie do występującego powszechnie w Polsce uporczywego chwastu rozłogowego perzu właściwego, jest bezrozłogowy. Odmiana ‘Bamar’ charakteryzuje się bardzo dużymi szczeciniastymi liśćmi o długości nawet do 30 cm, o szarozielonej barwie oraz bardzo dużej zdolności do intensywnego krzewienia. Jest odporny na różnice temperatur i dlatego może być użytkowany przez wiele lat. Wytwarza masywne, zbite kępy (bez rozłogów) o dużej biomasie, z licznymi pędami generatywnymi o długim kwiatostanie do 30 cm. Wydaje nasiona o wysokiej zdolności kiełkowania. Posiada silny system korzeniowy, sięgający do 2 m w głąb ziemi, który dalej rośnie w poszukiwaniu wody. Rośliny nie wylegają i dotychczas nie zostały porażane przez żadne z chorób. Gatunek charakteryzuje się bardzo wczesnym rozpoczęciem wegetacji wiosną, a w okresie zimy zimozielone rośliny przy umiarkowanej pokrywie śnieżnej mogą być cennym pokarmem dla zwierzyny łownej.
Wegetację perzu można podzielić, podobnie jak u większości traw wieloletnich na dwie fazy: wegetatywną i generatywną. Pędy wegetatywne, które powstają latem i jesienią, powinny w roku siewu wykształcić co najmniej 4-5 liści, aby w następnym roku osiągnąć fazę kłosonośnych pędów generatywnych. Tworzące się pędy generatywne mogą osiągać nawet do 2 m wysokości, lecz dzięki dużej zawartości celulozy są sztywne i odporne na wyleganie. Rośliny w łanie są wyrównane, a ich przeciętna wysokość w pierwszym roku użytkowania w warunkach stacji w Radzikowie wynosi średnio 185 cm wysokości. Nasiona są dorodne o MTN (masie tysiąca nasion) 7,0-8,5 g i są mało podatne na osypywanie.

Wymagania klimatyczno-glebowe

Trawa ta w stanie naturalnym występuje na suchych, zasolonych stanowiskach w Europie południowo-wschodniej i Azji. W przypadku wykorzystania bioenergetycznego w Polsce, można uprawiać perz wydłużony we wszystkich regionach kraju na glebach piaszczystych, ubogich, a nawet skażonych. Odmiana ‘Bamar’ perzu wydłużonego nie ma specjalnych wymagań w stosunku do gleby i klimatu. Plantacje mogą być zakładane na wszystkich typach gleb, nawet piaszczystych V klasy bonitacyjnej, pod warunkiem niewielkiego, lecz dostatecznego dla tej rośliny uwilgotnienia. Unikać należy natomiast gleb podmokłych i organicznych (torfowych). Dla zapewnienia dużych plonów biomasy gleba powinna być dostatecznie żyzna, przepuszczalna i niezbyt kwaśna. Na stanowiskach bardzo żyznych i przenawożonych azotem może nastąpić, zwłaszcza przy nadmiarze opadów, częściowe pokładanie się roślin. Dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu odmiana ‘Bamar” odporna jest na okresowe susze. Nawet na glebach ubogich i skażonych znosi niskie temperatury do -20°C. Dzięki temu nadaje się do uprawy na całym obszarze kraju, łącznie z terenami górskimi.

Rok przed założeniem plantacji

Decyzja o założeniu plantacji powinna być podjęta w roku poprzedzającym jej założenie. Najlepszymi przedplonami są, tak jak dla innych traw, rośliny motylkowe (drobnonasienne i strączkowe) oraz okopowe. Łatwiej dostępne stanowiska po zbożach, przy właściwej strukturze gleby i dobrej agrotechnice, dają również dobre efekty. Pole powinno być dobrze wyrównane, a gleba niezbyt pulchna, odleżała jak pod żyto.

Zagospodarowanie biomasy

Biomasa roślinna perzu wydłużonego w stosunku do innych roślin fitoenergetycznych charakteryzuje się wysoką wartością opałową. Związane jest to z budową strukturalną i składem chemicznym komórek rośliny, głównie liści w roku siewu, zarówno w tkankach wegetatywnych, jak i w latach następnych, we włóknistych tkankach generatywnych kłosonośnych źdźbeł. Włókna strukturalne stanowią około 50 proc. suchej masy i jest to głównie celuloza. Natomiast spalana powietrznie sucha masa roślin zawiera mało popiołu, który może być zużytkowany do nawożenia gleby, jako nawóz o dużej zawartości potasu i innych składników mineralnych. Wykonane badania wartości energetycznej biomasy w postaci suchej słomy czy brykietów wykazały wysoką jej wartość. Ciepło spalania wynosi ok. 18 MJ i jest wyższe od innych polowych roślin energetycznych np. słomy zbóż, a zbliżoną do niektórych gatunków drzew i węgla brunatnego.
Natomiast zielona biomasa wegetatywna odmiany ‘Bamar’ może być wykorzystywana w procesie fermentacji do zakiszania i produkcji biogazu, jako paliwa ekologicznego, o wysokiej wartości opałowej 18-24MJ/m³. Jednocześnie produkt pofermentacyjny z biogazu można wykorzystać do rekultywacji słabych i ubogich oraz skażonych gleb w celu zwiększenia ich żyzności i wzbogacenia w masę organiczną. Zielonka lub kiszonka perzu odmiany ‘Bamar’ z odrastających młodych liści może też być z powodzeniem użytkowana bezpośrednio jako pasza, zwłaszcza dla przeżuwaczy – bydła, owiec i kóz.