Piątek, 29 marca 2024

Międzyplon ozimy, ścierniskowy czy śródplon?

2015-07-13 08:00:00 (ost. akt: 2015-07-10 15:49:42)
Wyka siewna — najbardziej popularnymi roślinami jako składniki międzyplonów są: gorczyca, facelia, rzepak ozimy, żyto, łubin pastewny, w mniejszym stopniu także peluszka, życica trwała i właśnie wyka

Wyka siewna — najbardziej popularnymi roślinami jako składniki międzyplonów są: gorczyca, facelia, rzepak ozimy, żyto, łubin pastewny, w mniejszym stopniu także peluszka, życica trwała i właśnie wyka

Autor zdjęcia: Anna Uranowska

Podziel się:

Międzyplonami nazywa się rośliny uprawiane między dwoma plonami głównymi, w celu uzyskania masy zielonej na przyoranie, ewentualnie jako pasza.

Do niedawna nazywano je po prostu poplonami. Właściwie docenienie znaczenia międzyplonów oraz ich prawidłowa agrotechnika, mogą dostarczyć znacznych korzyści w wielu gospodarstwach. Wartość nawozowa dobrych międzyplonów przez wielu fachowców porównywana jest z wartością nawozową obornika. Tak jak obornik, wzbogacają glebę w niezbędne składniki organiczne, użyźniają glebę i wpływają fitosanitarnie na środowisko glebowe. Mogą być dobrym rozwiązaniem przy braku lub niedoborze obornika w gospodarstwie.

W programach rolnośrodowiskowych


Aktualnie w związku z możliwością uprawy międzyplonów w programie rolnośrodowiskowo-klimatycznym, w ramach działań PROW 2014-2020, pakiet 2 „Ochrona gleb i wód”, zasiany międzyplon musi spełnić nowe określone wymogi. Dotyczy to oczywiście gospodarstw, które zadeklarowały uczestnictwo w w/w programie. Obowiązują wtedy pewne ograniczenia i zasady:
— siew roślin międzyplonowych w terminie do 15 września,
— stosowanie roślin na międzyplon jako mieszanki złożonej z minimum 3 gatunków roślin, a gatunek rośliny dominującej w mieszance nie może przekroczyć 70 proc. jej składu,
— zakaz stosowania mieszanki międzyplonowej składającej się tylko z samych gatunków zbóż,
— obowiązuje także zakaz nawożenia międzyplonu oraz zakaz stosowania środków ochrony roślin,
— kolejne zabiegi agrotechniczne można wznowić w następnym sezonie, wiosną w okresie po 1 marca.

Uprawa międzyplonów poza w/w programem nie musi podlegać formalnym wymogom i zakazom; wystarczy, że będą one spełniały określone zasady agrotechniczne.


Trzy rodzaje międzyplonów


W praktyce agrotechnicznej wyróżnia się trzy rodzaje międzyplonów:
— międzyplony ozime, wysiewane jesienią, po zbiorze plonu głównego i zbierane wiosną następnego roku, np. żyto, rzepak ozimy, czy mieszanka roślin ozimych,

— międzyplony ścierniskowe, wysiewane wkrótce po zbiorze wczesnego plonu głównego, a użytkowane jesienią tego samego roku na paszę (np. rzepa ścierniskowa), albo jako zielony nawóz przyorany wiosną.
W tak zwanej uprawie konserwującej glebę zostawia się je do wiosny, dzięki temu doskonale spełniają funkcje osłaniające i wzbogacające glebę.

— wsiewki międzyplonowe, zwane śródplonami — wysiew wiosną jednocześnie z plonem głównym, np. z jęczmieniem jarym lub wysiew wiosenny w zboże ozime, albo po wschodach zboża jarego. Po zbiorze plonu głównego, wsiewka pozostaje do późnej jesieni (np. seradela wsiana w żyto), a nawet pozostawiona może być na drugi rok, np. motylkowe drobnonasienne wsiane w jęczmień jary.

Międzyplony jako ogniwo wzbogacania gleby


Stosowane nieraz uproszczenia w płodozmianie oraz w stosowanych zabiegach uprawowych, wpływają niekorzystnie na właściwości gleby, jej żyzność i plonowanie. Ujemne skutki uproszczeń, np. brak podorywki, orka jednorazowa, można łagodzić poprzez uprawę dobrze dobranych międzyplonów ozimych lub ścierniskowych. Często z uwagi na krótki okres po zbiorze zbóż, należy dołożyć starań, aby zasiew międzyplonu wykonać szybko, ale i starannie — późniejsze siewy dają słabe pokrycie gleby runią i mniejszą masę zieloną. Po 15 wrześniu są niedopuszczalne w programie rolnośrodowiskowo-klimatycznym. Jednak w latach optymalnych, warto pomyśleć o natychmiastowym podoraniu pola i zasiewie najprostszego międzyplonu.

Wiele gatunków roślin motylkowych i strączkowych, ma w pewnym sensie możliwości zastępcze obornika dzięki zdolnościom kumulacji azotu w glebie. Koniczyna czerwona jako wsiewka w zboża jare pozostawia w glebie od 85 do 120 kg N/ha, co odpowiada równowartości około 14 do 21 ton, natomiast koniczyna biała — wsiewka w zboża, gromadzi od 60 do 140 kg N na 1 ha, co równoważne jest 10 do 25 ton obornika. Z grupy roślin strączkowych, łubin pastewny w poplonie pozostawia w glebie 55 do 130 kg N na 1 ha i jest to równoważność 9 do 24 ton obornika, natomiast seradela jako wsiewka w zboża to 50 do 125 kg N na 1 ha, co odpowiada 8,5 do 22 ton obornika.

Dobór roślin na międzyplony


Przy doborze gatunków do mieszanek międzyplonowych należy uwzględnić takie czynniki, jak: rodzaj międzyplonu, jego przeznaczenie, termin wysiewu oraz rodzaj gleby. W długoletniej praktyce wyklarowała się lista gatunków, które dobrze przyjęły się jako uprawy poplonowe w poszczególnych rodzajach międzyplonów. Najbardziej popularnymi roślinami jako składniki międzyplonów są: gorczyca, facelia, rzepak ozimy, żyto, łubin pastewny, w mniejszym stopniu także wyka ozima, peluszka i życica trwała. We wsiewkach, z reguły sianych w mniejszym zakresie: koniczyna z trawami, lucerna chmielowa. Także ma to miejsce w gospodarstwach realizujących programy rolnośrodowiskowe. Cennymi roślinami, niejednokrotnie nieco zapomnianymi są: seradela, rzepa ścierniskowa, rzodkiew oleista, gryka, słonecznik.

Gorczyca siewna — roślina fitosanitarna polecana w międzyplonach
Fot. SDOO Punkt Doświadczalny w Ruskiej Wsi k/Ełku
Gorczyca siewna — roślina fitosanitarna polecana w międzyplonach

Do roślin wolno rosnących, o najdłuższym okresie wegetacji, zalicza się łubin żółty, seradelę i kapustę pastewną. Szybciej rosną, ale równie długo wegetują: peluszka, wyka ozima i jara, rzepa ścierniskowa. W grupie roślin o krótszym okresie wegetacji, są: łubin wąskolistny, słonecznik, rzepak i mieszanki traw z motylkowatymi. Najkrótszy okres wegetacji mają: gorczyca biała, facelia, rzodkiew oleista i gryka.

Na glebach lekkich zaleca się wysiewać: facelię, łubin żółty, seradelę, na glebach średnio zwięzłych: grykę, groch pastewny, łubin wąskolistny, słonecznik, rzodkiew oleistą, wykę ozimą. Natomiast na glebach ciężkich: bobik, kapustę pastewną, wykę jarą. Spośród roślin motylkowych największe znaczenie mają: bobik, peluszka, łubiny żółty i wąskolistny, seradela, wyka ozima. Powinno się preferować, jak zaleca program, mieszanki kilku składnikowe.

Łubin wąskolistny
Fot. Anna Uranowska
Łubin wąskolistny

Termin siewu


W przypadku międzyplonu ścierniskowego i ozimego, możliwie jak najwcześniej, wkrótce po zbiorze plonu głównego wykonać zasiew. Aby uzyskać plon zielonej masy, np. 135-170 dt/ha, rośliny międzyplonowe potrzebują 70-90 dni okresu wegetacji. Międzyplon ścierniskowy zaleca się zasiać nie później jak do 15-20 sierpnia, międzyplon ozimy najlepiej do końca sierpnia lub początek września. Formalny wymóg w programie rolnośrodowiskowo-klimatycznym — siew 15 września, jest w zasadzie parametrem dość wygodnym dla rolnika, ale plony biomasy będą wówczas niższe, na poziomie zaledwie 35-50 dt/ha. Wpływ opóźnienia terminu siewu międzyplonu na wysokość uzyskiwanych plonów, na przykładzie łubinu przedstawia tabela. Mieszanki poplonowe z udziałem roślin motylkowatych i strączkowych grubonasiennych powinny być wysiewane w ilości około 200 kg nasion na jeden hektar.

Łubin żółty
Fot. Anna Uranowska
Łubin żółty

Zabiegi uprawowe


Po roślinach wcześnie schodzących z pola, jak rzepak ozimy, jęczmień ozimy, ewentualnie możliwe jest wykonanie podorywki + bronowanie, następnie w okresie ok. 10 dni orka siewna i bronowanie doprawiające glebę. W wielu przypadkach możliwe będzie zastosowanie agregatów uprawowych, usprawniających prace i przyspieszających zasiew międzyplonu.

Ilość wysiewu — ogólną zasadą jest siew około 20 proc. gęstszy w porównaniu do siewu na plon główny porównywalnych komponentów. Przykładowe ilości zostały podane przy podanych zestawach mieszanek międzyplonowych.

Wykorzystanie i zagospodarowanie biomasy


Międzyplony uprawiane nie w ramach programów rolnośrodowiskowych czy działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego można użytkować dowolnie, stosownie do potrzeb gospodarczych: kośne na pasze, przepasanie jesienią, przyoranie jesienią lub przyoranie wiosną. Natomiast w przypadku zasiewu międzyplonu w ramach w/w programów, sposób jego użytkowania musi być dostosowany do podanych wcześniej wymogów.

Wpływ terminu siewu międzyplonu na uzyskiwane plony na przykładzie łubinu żółtego.
Fot. Opracowanie autora na podstawie publikacji naukowych
Wpływ terminu siewu międzyplonu na uzyskiwane plony na przykładzie łubinu żółtego.











Korzyści z uprawy międzyplonów:
— następuje wzrost aktywności biologicznej i w konsekwencji poprawa żyzności gleby,
— wzbogacanie gleby w substancję organiczną oraz składniki odżywcze, międzyplony poprawiają wartość stanowiska; wykazano, że zboże uprawiane po międzyplonach daje zwyżkę plonu o 1,5 do 3,0 dt/ ha,
— następuje zmniejszenie kompensacji patogenów w glebie,
— fitosanitarne, czyli oczyszczające oddziaływanie międzyplonów w ogniwach zmianowania, szczególnie z dużym udziałem zbóż, np.75-80 proc. w strukturze zasiewów,
— w okresie jesiennym możliwe jest wykorzystanie niektórych międzyplonów jako pasza uzupełniająca dla przeżuwaczy,
— możliwość ograniczenia wietrznej i wodnej erozji gleb, zwłaszcza gleb lekkich, licznych w naszym województwie,
— międzyplony pozwalają zmniejszyć w sposób naturalny zachwaszczenie pól, a przez to obniżyć wydatki na kosztowne herbicydy,
— od kilku lat są one elementem pakietów w programach rolnośrodowiskowych a obecnie działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego, za realizację których rolnik otrzymuje przez okres 5 lat płatności.

mgr inż. Zdzisław Grabowski, specjalista ds. produkcji roślinnej i programów rolnośrodowiskowych

Artykuł ukazał się w miesięczniku "Rolnicze ABC" nr 7 (298) 8 lipca 2015 r.

Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony
Fot. Opracowanie autora na podstawie publikacji naukowych
Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony

Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony
Fot. Opracowanie autora na podstawie publikacji naukowych
Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony

Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony
Fot. Opracowanie autora na podstawie publikacji naukowych
Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony

Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony
Fot. Opracowanie autora na podstawie publikacji naukowych
Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony

Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony
Fot. Opracowanie autora na podstawie publikacji naukowych
Przykładowe zestawy roślin uprawianych jako międzyplony

Źródło: Gazeta Olsztyńska

Polub nas na Facebooku:

Komentarze (1) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. Red #2700324 | 82.145.*.* 19 mar 2019 18:19

    W końcu natrafiłem na artykuł konkretny i do rzeczy.Dziękuję.

    Ocena komentarza: warty uwagi (5) ! - + odpowiedz na ten komentarz